Alfabet kurdyjski to system pisma używany do zapisu języka kurdyjskiego. W chwili obecnej język ten zapisywany jest trzema różnymi alfabetami, w zależności od regionu, w którym jest używany.
Alfabet Hawar
System pisma stosowany w Turcji i Syrii został opracowany przez Jeladet Ali Bedir Khana (kurd. Celadet Elî Bedirxan) na podstawie alfabetu łacińskiego w 1932 roku. Alfabet ten znany jest jako „zapis Bedirxana” (ang. Bedirxan script) lub Hawar, co odnosi się do dziennika Hawar, w którym po raz pierwszy w 1932 roku zastosowano tę formę pisma.
Alfabet ten jest używany do zapisu dialektu kurmandżi i składa się z 31 liter:
- A, B, C, Ç, D, E, Ê, F, G, H, I, Î, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, Ş, T, U, Û, V, W, X, Y, Z
W alfabecie tym występuje siedem samogłosek – trzy krótkie oraz cztery długie, które oznaczane są za pomocą akcentu przeciągłego.
Władze Turcji nie akceptowały tego alfabetu, co prowadziło do prześladowań Kurdów za używanie liter X, W oraz Q, które nie występują w tureckim alfabecie łacińskim.
Od sierpnia 2003 roku wielu Kurdów starało się w sądach o prawo do zapisu ich kurdyjskich imion z użyciem liter charakterystycznych dla języka kurdyjskiego (Q, W, X), jednak ich prośby zostały odrzucone.
Alfabet dialektu sorani
System pisma używany do zapisu dialektu sorani (kurdi), którym posługują się Kurdowie z Iraku i Iranu, bazuje na zmodyfikowanym alfabecie arabskim. Alfabet ten składa się z 33 liter. W przeciwieństwie do podstawowego alfabetu arabskiego, który zapisuje głównie spółgłoski, w alfabecie sorani konieczne jest stosowanie samogłosek.
Obok zmodyfikowanego alfabetu arabskiego, w użyciu znajduje się także alfabet dialektu kurmandżi, czyli Hawar.
Cyrylica
Język kurdyjski używany na obszarach byłego ZSRR oparty jest na zmodyfikowanej cyrylicy. Używa go część Kurdów mówiących w dialekcie kurmandżi. Alfabet ten zawiera 32 litery:
- А, Б, В, Г, Г’, Д, Е, Ә, Ә́, Ж, З, И, Й, К, К’, Л, М, Н, О, Ö, П, П’, Р, Р’, С, Т, Т’, У, Ф, Х, Һ, Һ’, Ч, Ч’, Ш, Щ, Ь, Э, Q, W
Alfabet armeński
W latach 1921–1929 na terenie Armeńskiej SRR język kurdyjski był zapisywany przy użyciu alfabetu ormiańskiego. System ten został później zastąpiony Jaŋalifem, który oparty był na alfabecie łacińskim i został wprowadzony podczas latynizacji w ZSRR.
Ujednolicony alfabet turecki
W 1928 roku język kurdyjski w całym ZSRR (w tym w Armeńskiej SRR) oraz inne alfabety ludów zamieszkujących ten obszar, które nie bazowały na alfabecie łacińskim, zostały zastąpione alfabetem stworzonym na podstawie alfabetu łacińskiego, wzbogaconym o znaki charakterystyczne dla cyrylicy:
- a, b, c, ç, d, e, ә, f, g, г, h, i, ь, j, k, ʀ, l, m, ɴ, o, ө, w, p, n, q, ч, s, ш, ц, t, u, y, v, x, z, ƶ.
W 1929 roku miała miejsce kolejna reforma, w ramach której dotychczasowy system znaków został zmieniony na nowy.
Yekgirtú
Yekgirtú, co oznacza „ujednolicony”, to aktualnie opracowywany alfabet, który ma stanowić uniwersalny system pisma dla wszystkich dialektów kurdyjskich, zastępując różne systemy pisma stosowane w języku kurdyjskim na całym świecie.
Alfabet ten oparty jest na standardzie kodowania znaków ISO 8859-1 i składa się z 34 liter:
- A, B, C, D, E, É, F, G, H, h’, I, Í, J, Jh, K, L, ll, M, N, O, P, Q, R, rr, S, Sh, T, U, Ú, Ù, V, W, X, x’, Y, Z
Przypisy
Linki zewnętrzne
Tabela porównawcza z alfabetów kurdyjskich
Język kurdyjski – alfabet i wymowa
Kurdish Unicode Fonts. kurditgroup.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-04-04)].
