Alfabet kazachski

W zapisie języka kazachskiego wykorzystywane są następujące alfabety:

Alfabet cyrylicki – wprowadzony do użytku w 1940 roku w Kazachstanie. Jest on stosowany przez społeczność kazachską w Kirgistanie, Rosji, Turkmenistanie, Uzbekistanie, a także w Mongolii i innych krajach byłego ZSRR.

Alfabet łaciński – zgodnie z dekretem Prezydenta nr 569 z dnia 26 października 2017 roku, planowane jest zastąpienie cyrylicy alfabetem łacińskim do 2025 roku. W latach 1929–1940 w ZSRR oraz Mongolskiej Republice Ludowej używano zapisu alfabetem janalif.

Alfabet arabski – stosowany w Chińskiej Republice Ludowej oraz przez diasporę kazachską w Afganistanie, Iranie i Pakistanie.

== Obecnie używane alfabety ==

=== Cyrylicki ===

Alfabet cyryliczny, składający się z 42 liter, jest używany do zapisu języka w Kazachstanie i Mongolii. Jego twórcą był Sarsen Amanżołow, a oficjalne wprowadzenie miało miejsce w 1940 roku. W 1951 roku literę Ӯ zastąpiono literą Ұ, a w 1957 roku dodano literę Ё. Do 1957 roku litery charakterystyczne dla języka kazachskiego były umieszczane na końcu alfabetu.

==== Kodowanie ====

Wprowadzenie alfabetu kazachskiego na klawiaturach przed rozpowszechnieniem systemów operacyjnych oraz edytorów tekstu z obsługą Unikodu bywało problematyczne z powodu kłopotów związanych z 8-bitowym kodowaniem oraz brakiem standardowych czcionek. W związku z tym zaproponowano ponad 20 wariantów 8-bitowych kodowań alfabetu kazachskiego opartego na cyrylicy.

Przyjęto następujące standardy 8-bitowe: ST RK 920-91 dla DOS (jednobajtowa strona kodowa CP866) oraz ST RK 1048–2002 dla Microsoft Windows (jednobajtowa strona kodowa Windows-1251). Niestety, standardy te nie zyskały wsparcia na poziomie systemu operacyjnego i wymagały instalacji sterowników od osób trzecich. Obecnie powszechnie stosowanym standardem jest UTF-8.

Układ klawiatury komputerowej przystosowanej do zapisu języka kazachskiego:

=== Łaciński ===

Alfabet łaciński został wprowadzony 26 października 2017 roku na mocy dekretu prezydenta Kazachstanu. 9 października 2017 roku przedstawiono projekt przejścia z zapisu cyrylicą na zapis łacinką. 19 lutego 2018 roku w dekrecie wprowadzono zmiany dotyczące alfabetu. Proces zmiany zapisu zaplanowano na lata 2017–2025.

W styczniu 2021 roku zaprezentowano projekt prezydenckiego dekretu, który przedstawiał nową propozycję alfabetu łacińskiego dla języka kazachskiego. W kwietniu tego samego roku projekt zaktualizowano, zmieniając sposób transkrypcji litery ң z ŋ na ñ. Zgodnie z planami, przejście na zapis łaciński miało rozpocząć się w 2023 roku.

Projekt dekretu nie określa metod transliteracji dla liter ц, ч, щ i э.

=== Arabski ===

Zapis alfabetem arabskim jest stosowany w prefekturach Altay i Ili w Regionie Autonomicznym Sinciang-Ujgur w Chinach. Zmodyfikowany alfabet arabski używany jest również w Iranie i Afganistanie.

Alfabet kazachski oparty na arabskim składa się z 29 liter oraz jednego znaku diakrytycznego: hamzy. Pismo jest zapisywane od prawej do lewej.

== Przykład tekstu ==

Artykuł 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka:

== Zobacz też ==

język kazachski

cyrylica

== Przypisy ==

== Linki zewnętrzne ==

Kazakh: extended Latin and Cyrillic (ang.)

Przeczytaj u przyjaciół: