Alexine Tinne
Alexine Tinne, właściwie Alexandrine Pieternella Françoise Tinne (ur. 17 października 1835 w Hadze, zm. 1 sierpnia 1869 w trakcie podróży z Marzuk do Ghat) – była holenderską podróżniczką. Stanowiła pierwszą Europejkę, która podjęła się przejścia przez Saharę.
Życiorys
Młodość
Alexine była córką Philipa Frederika Tinné – wpływowego urzędnika i dyplomaty, oraz jego drugiej żony, Henrietty van Capellen – córki znanego oficera marynarki wojennej.
Ojciec Alexine zmarł w 1844 roku, kiedy miała zaledwie dziewięć lat. Dzięki zdobytemu wykształceniu, młoda Tinné nauczyła się rysować, grać na pianinie oraz przyswajać języki obce. Od najmłodszych lat jej zachowanie odbiegało od norm społecznych.
Pierwsze podróże
Od 1854 roku, razem z matką, zaczęła odbywać podróże. Odwiedziły kolejno skandynawskie góry oraz Włochy, a 17 grudnia 1855 roku dotarły do Aleksandrii, skąd udały się do Kairu, a następnie łodziami dotarły do Asuanu. W Kairze Alexine, zafascynowana Orientem, zaczęła uczyć się języka arabskiego oraz zgłębiać zasady Islamu. Plany kolejnych podróży obejmowały nieznane szlaki.
Najpierw przebyła z karawaną pustynię aż do Morza Czerwonego, a w kwietniu 1856 roku, wspólnie z sześćdziesięcioletnią matką, wyruszyła do Jerozolimy, pokonując trudną trasę przez skaliste wzgórza Judei. Następnie udały się do Damaszku, a stamtąd do Beirutu. Boże Narodzenie 1856 spędziły w Kairze, planując wyprawę w górę Nilu z zamiarem dotarcia do Chartumu w Sudanie. Kiedy w pewnym miejscu Nil okazał się nieżeglowny, podróżniczki udały się do Palmyry. Lato spędziły na odpoczynku w Libanie, a następnie 6 listopada 1857 roku wróciły do Hagi okrężną trasą.
W trakcie czteroletniego pobytu w Europie, młoda Tinné opanowała sztukę fotografowania, co w jej czasach było skomplikowanym procesem.
Podróże po Białym Nilu
Pierwsza podróż
21 sierpnia 1861 roku, na pokładzie francuskiego statku „Byzantine”, Alexine Tinné, wraz z matką i ciotką Adrianną, popłynęły do Aleksandrii. Tam przez cztery miesiące przygotowywały się do wyprawy do Chartumu. Podczas podróży do Asuanu napotkały wiele trudności; silny nurt rzeki spowodował, że dwustu mężczyzn przez dwa dni musiało ciągnąć łodzie. Po dotarciu do wioski Korosko–Al Bahr al Ahmar dalsza żegluga stała się niemożliwa, więc zorganizowano karawanę, aby przejść przez Pustynię Nubijską do Abu Hamad, skąd dało się kontynuować rejs małymi statkami. Po osiemnastu dniach karawana, składająca się ze stu dwóch wielbłądów, dotarła do Abu Hamad, a 11 kwietnia 1862 roku do Chartumu. Stamtąd, 11 maja 1862 roku, panie Tinné wyruszyły wypożyczonym statkiem parowym do Gondokoro w Sudanie, gdzie dotarły 30 września. Mimo że za Gondokoro Biały Nil nie był już żeglowny, Alexine pragnęła posunąć się jeszcze dalej na południe, jednak choroba uniemożliwiła jej realizację tego planu.
Druga podróż
W kolejną podróż Tinné wyruszyła z naukowcami: ornitologiem Theodorem von Heuglinem oraz geografem i biologiem Hermanem Steudnerem. Celem było dotarcie do Mesjra er Req nad Rzeką Gazeli (Bahr el Ghazal), dopływem Białego Nilu, a stamtąd kontynuowanie wędrówki pieszo w nieznane tereny. Naukowcy wyruszyli pierwsi, a panie Tinné miały do nich dołączyć, jednak opóźnienie w ich odjeździe sprawiło, że zastała je pora deszczowa. W wyniku tego duża karawana utknęła w deszczu, a uczestnicy zaczęli chorować. Steudner zmarł w kwietniu, a matka Alexine, Henrietta, 22 lipca 1863 roku. 28 marca 1864 roku Alexine powróciła do Chartumu, gdzie siedem tygodni później zmarła także jej ciotka Adrianna.
W ciągu osiemnastomiesięcznego pobytu w Kairze odwiedził ją przyrodni brat John z żoną Margaret, którzy bezskutecznie próbowali namówić ją do powrotu do Europy.
Znaczenie wyprawy
Mimo że wyprawa nad Rzekę Gazeli zakończyła się tragicznie, przyczyniła się do rozwoju nauki. Von Heuglin w swoich raportach, takich jak Die Tinnésche Expedition im westlichen Nil–Quellgebiet (1863–1864; Gotha, 1865) oraz Reise in das Gebiet des Weissen Nils (Leipzig, 1869), opisał rośliny odkryte podczas ekspedycji.
Na podstawie zbiorów zielnikowych przywiezionych przez Alexine, bądź jej rysunków, dwóch biologów opublikowało w Wiedniu w 1867 roku dzieło Plantae Tinneanae, opisujące ponad 70 gatunków, z czego 24 uznano za nowe. Roślina Crinum tinneanum Kotschy & Peyr. z rodziny amarylkowatych została nazwana na cześć odkrywczyni (obecna nazwa to Ammocharis tinneana (Kotschy & Peyr.) Milne-Redh. & Schweick). W tym opracowaniu opisano również nowy rodzaj Blastania.
Natomiast etnograficzna kolekcja Alexine, którą zabrał z Kairu jej brat, została przekazana do Public Museum (obecnie Liverpool World Museum).
Ekspedycja na Saharę i śmierć
Kolejna podróż Tinné miała miejsce w 1865 roku. Wynajętym jachtem „Claymore” żeglowała po Morzu Śródziemnym, płynąc z Aleksandrii na Kretę, a następnie do Neapolu, Marsylii i Barcelony. Później udała się statkiem do Algieru, gdzie usłyszała o Tuaregach, opisanych jej jako „postrach Sahary”. Mimo to, po lekturze książki Henriego Duveyriera, Alexine miała romantyczny obraz Tuaregów i postanowiła ich poznać. W październiku 1867 roku wyruszyła karawaną w góry Atlas. Zimowa przeprawa okazała się niezwykle trudna, co zmusiło ekipę do zawrócenia w stronę wybrzeża. W lipcu 1868 roku karawana dotarła do Philippeville, gdzie część ekipy rozstała się z Alexine, uznając jej plany za nieodpowiedzialne. We wrześniu Alexine dotarła do Trypolisu, gdzie ostrzegano ją, by nie przekraczała oazy Murzuk, ponieważ za nią kończyło się Imperium Osmańskie i nie było możliwości ochrony podróżników. 6 marca 1869 roku karawana dotarła do Murzuk. Równocześnie z wyprawą holenderską, przez Saharę chciała przejść także karawana Gustawa Nachtigala. Ustalono, że obie karawany przejdą przez terytorium Tuaregów wspierając się nawzajem. Nachtigal chciał wcześniej zbadać góry Tibesti, a Alexine postanowiła w tym czasie poznać to plemię. Została zaproszona przez Ichnuchena, władcę Tuaregów, u którego przez kilka dni gościła jako pierwsza biała kobieta. Na pożegnanie umówili się, że spotkają się w Ghat, a karawanę Alexine poprowadzi szejk z Murzuku, Ahmed. Kilka dni później nieznajomy Arab przyjechał do obozu Alexine, namawiając ją do powrotu do Murzuk z powodu planowanej napaści na nią. Nie posłuchała go i kontynuowała podróż. W drodze do Ghat, 1 sierpnia 1869 roku, została zamordowana przez Tuaregów, a jej ciało nigdy nie zostało odnalezione.
Przypisy
Bibliografia
Wolf Kielich: Podróżniczki: w gorsecie i krynolinie przez dzikie ostępy. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2013, s. 146–166. ISBN 978-83-7747-818-9.
EXPLORER HERO: Alexandrine Tinne. [dostęp 2013-04-08]. (ang.).
Cristina Morato: Królowe Afryki. Warszawa 2004. Wydawnictwo Amber Sp. z o.o., wyd. I, s. 118-141. ISBN 13: 9780307343277
Linki zewnętrzne
Astrid de Beer: Tinne, Alexandrine Pieternella Françoise (1835–1869). [dostęp 2013-04-08]. (niderl.).
