Alexandre Olivier Exquemelin (znany również jako Esquemeling, Exquemeling oraz Oexmelin; urodził się około 1645 roku, zmarł po 1707) – był chirurgiem oraz bukanierem, który działał na karaibskich wodach w XVII wieku.
Życiorys
Nie wiadomo, jakie były jego dokładne korzenie, jednak najprawdopodobniej pochodził z Holandii, Flandrii, Bretanii lub Francji. Przypuszcza się, że mieszkał w Harfleur, gdzie kształcił się jako chirurg, a jego oryginalna nazwa to Oexmelin. W 1666 roku wyruszył jako przedstawiciel Francuskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej na wyspę Tortuga, znajdującą się na Morzu Karaibskim, u północnych brzegów Haiti (wówczas nazywanego Hispaniolą). Wyspa ta była znana jako siedziba piratów określanych mianem bukanierów. Po trzech latach służby dołączył do nich jako chirurg. Współpracował z kapitanem Henrym Morganem, jednym z najsłynniejszych piratów tego okresu, uczestnicząc m.in. w wyprawie, która doprowadziła do zdobycia i splądrowania Panamy. Przebywał wśród bukanierów aż do 1674 roku, po czym na pewien czas wrócił do Europy, a następnie ponownie udał się na Karaiby. Istnieje także możliwość, że po trzech latach piractwa rozpoczął naukę chirurgii (w Ameryce lub po powrocie do Europy), a tytuł chirurga bukanierów uzyskał dopiero podczas drugiego pobytu w tym regionie. W 1697 roku brał udział w zdobyciu Cartageny przez Francuzów. Jego dalsze losy pozostają nieznane.
Exquemelin jest autorem dziennika, który został opublikowany w języku niderlandzkim przez Jana ten Hoorn pod tytułem De Americaensche Zee-Roovers w 1678 roku w Amsterdamie. Praca ta stanowi cenny opis działalności bukanierów, bazujący na informacjach zdobytych przez Exquemelina, być może wzbogacony o spostrzeżenia innego chirurga – Hendricka Smeeksa, o którym podejrzewano, że mógł być tą samą osobą używającą pseudonimu.
Książka stała się bestselerem i cieszyła się dużą popularnością przez całe XVIII stulecie. Pierwsze holenderskie wydanie, w formacie octavo, było luksusowo wydane, zawierając dwanaście pełnostronnych rycin, co okazało się dobrą inwestycją, o czym świadczyły liczne dodruki i tłumaczenia. Książka została przetłumaczona na wiele języków, w tym niemiecki (Die Americanische See-Räuber, 1679), hiszpański (Pirates de la America, dwa wydania: 1681 i 1682), angielski (Bucaniers of America, co najmniej osiem edycji w latach 1684–1704), francuski (Histoire des Aventuries, minimum sześć wydań między 1686 a 1713) oraz polski (Bukanierzy amerykańscy, 1972). Exquemelin łączył lekki styl z opisami przygód w egzotycznych, mało znanych miejscach, scenami walk, heroicznych wyczynów i brutalnych tortur, co pozwalało czytelnikom utożsamić się z odważnymi bukanierami, którzy pragnęli bogactwa i wolności. Angielskie wydanie z 1695 roku wzbogacało opowieść Exquemelina o dodatkowe ilustracje oraz drugi tom, zawierający przygody angielskich kapitanów. Ciekawostką jest fakt, że Morgan, który porzucił piractwo i został gubernatorem Jamajki, wytoczył angielskim wydawcom książki Exquemelina proces o zniesławienie, twierdząc, że przedstawia go w złym świetle, i wygrał ten proces.
Przypisy
Bibliografia
Alexandre Exquemelin: The History of the Buccaneers of America. Boston: B.B. Mussey & Co., 1853. (ang.) Brak numerów stron w książce
Thomas A. Foster: New Men: Manliness in Early America. New York: New York University Press, 2011.
