Alexander Zaïd (ur. 1886 w Zimie; zm. 11 lipca 1938 w Allonim) był rosyjskim aktywistą żydowskiego pochodzenia oraz członkiem ruchu syjonistycznego. Był jednym z założycieli żydowskich organizacji samoobrony, takich jak Bar Giora oraz Ha-Szomer.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Alexander przyszedł na świat w 1886 roku w Zimie, w Syberii, wówczas części Imperium Rosyjskiego (teraz terytorium Rosji). Urodził się w rodzinie żydowskiej. Jego ojciec, pochodzący z Wilna, został zesłany na Syberię z powodu swojej działalności rewolucyjnej. W 1889 roku rodzina przeniosła się do Irkucka. Młody Alexander zdobył tradycyjne żydowskie wykształcenie w chederze, a następnie uczęszczał do szkoły rolniczej. Po pewnym czasie jego ojciec poślubił ponownie kobietę imieniem Frieda. W 1901 roku rodzina wróciła do Wilna (aktualnie terytorium Litwy). Dwa lata później ojciec Alexandra zmarł, co zmusiło go, mając 15 lat, do podjęcia pracy, aby wspierać rodzinę. Zajął się zarządzaniem rodzinną odlewnią. Po pogromie w Kiszyniowie w 1903 roku, Alexander dołączył do grupy samoobrony, która organizowała ochronę Żydów w Wilnie. W tym okresie poznał Michaela Halperna, który zainspirował go do przyjęcia idei syjonizmu oraz dążenia do emigracji do Ziemi Izraela.
Działalność w Palestynie
W 1904 roku Zaïd osiedlił się w Palestynie, która wówczas była częścią Imperium Osmańskiego. Początkowo mieszkał w Jafie, a później pracował w winnicy w kolonii Riszon le-Cijjon. Dodatkowo pełnił nocne wachty, aby chronić winnicę przed kradzieżami ze strony Arabów. Pewnej nocy, gdy zasnął, złodzieje ukradli mu broń, a przy kolejnej próbie kradzieży został ciężko ranny w głowę. Od tego momentu cierpiał na chroniczny ból głowy. Następnie przeniósł się do moszawu Ben Szemen, gdzie pracował jako robotnik budowlany, a potem jako kamieniarz w Jerozolimie. Tam spotkał Jehezkela Hankina, z którym omawiał potrzebę stworzenia organizacji samoobrony, mającej na celu ochronę żydowskich kolonii, pól uprawnych oraz zakładów produkcyjnych. W 1907 roku Zaïd oraz siedmiu innych członków (Israel Shochat, Jicchak Ben Cewi, Mendel Portugali, Israel Giladi, Jehezkel Hankin, Jehezkel Nissanow i Mosze Giwoni) zorganizowali tajne spotkanie, na którym powołano do życia organizację samoobrony Bar Giora. Dwa lata później, w 1909 roku, był współzałożycielem Ha-Szomer, pierwszej organizacji paramilitarnej, która chroniła żydowskie osiedla przed atakami Arabów. Siedziba organizacji znajdowała się w kolonii Szajara w Dolnej Galilei. Zaïd był odpowiedzialny za organizowanie dyżurów strażników i był wysyłany do miejsc, gdzie występowały problemy. Zabezpieczał m.in. pola uprawne osad Jawne’el i Kefar Tawor oraz pomagał mieszkańcom Hadery w obronie przed regularnymi atakami Beduinów i Czerkiesów. W tym okresie ożenił się. W 1916 roku, razem z przyjaciółmi, założył kibuc Kefar Giladi w Górnej Galilei, który szybko stał się główną bazą Ha-Szomer. Odizolowana lokalizacja sprzyjała działalności konspiracyjnej. Zaïd mieszkał z rodziną w pobliskim Tel Chaj. Z czasem strażnicy z Kfar Giladi odmówili podporządkowania się rozkazom liderów Ha-Szomer, co doprowadziło do wewnętrznego kryzysu. W wyniku tego w społeczności żydowskiej w Palestynie zaczęła rosnąć potęga organizacji paramilitarnej Hagana, która miała silne wsparcie polityczne od Dawida Ben Guriona. W 1926 roku Zaïd podporządkował się Haganie. Razem z żoną oraz czwórką dzieci opuścił kibuc Kfar Giladi i osiedlił się w Dolinie Jezreel. Żydowski Fundusz Narodowy przyznał mu ziemię, gdzie założył farmę rolniczą (obecnie moszaw Bet Zajid). W 1936 roku przypadkowo odkrył w pobliżu swojej farmy pozostałości archeologiczne. Zwrócił się o pomoc do Icchaka Ben-Zwi oraz Benjamina Mazara z Uniwersytetu Hebrajskiego, co doprowadziło do odkrycia wejścia do jaskini ze starożytną nekropolią w Bet Sze’arim.
W trakcie arabskiego powstania w Palestynie (1936–1939) Zaïd dwukrotnie padł ofiarą ataków ze strony swoich arabskich sąsiadów. 11 lipca 1938 roku został zamordowany przez członków plemienia beduińskiego, gdy podróżował do kibucu Allonim. Jego zabójca, Qasim al-Tabbasz, został ujęty w 1942 roku przez członków Palmach, skazany przez sąd wojenny i stracony.
Znaczenie
Alexander Zaïd, współtworząc i organizując żydowskie organizacje samoobrony Bar Giora oraz Ha-Szomer, odegrał istotną rolę w kształtowaniu izraelskich sił zbrojnych. Na jego cześć nazwano moszaw Bet Zajid.
Przypisy
