Alexander von Minutoli (ur. 26 grudnia 1806 w Berlinie, zm. 17 grudnia 1887 w Biedrzychowicach) był niemieckim prawnikiem, ekonomistą, artystą oraz kolekcjonerem, który założył pierwsze na świecie muzeum rzemiosła i sztuki użytkowej w 1844 roku.
Życiorys
Alexander von Minutoli był trzecim synem barona Heinricha Menu von Minutoli, pruskiego oficera i archeologa. Jego matka, Charlotte (1781–1863), pochodziła z rodziny von Woldeck z Brandenburgii. Po ukończeniu klasycznego gimnazjum w Berlinie, Alexander rozpoczął studia z zakresu prawa, ekonomii oraz archeologii.
Był pasjonatem kolekcjonowania i doskonałym znawcą sztuki. Od czasów studenckich spędzał wolny czas na wędrówkach po Niemczech, podczas których tworzył liczne szkice architektoniczne. To właśnie wtedy zainspirował się pięknem otaczających go miejsc, co doprowadziło go do zainteresowania się kolekcjonowaniem oraz zabytkami sztuki, co znalazło odzwierciedlenie w jego późniejszych publikacjach.
W 1834 roku podjął pracę w Legnicy, jednocześnie zaczynając gromadzić zbiór rzemiosła artystycznego i dzieł sztuki. Angażował się także w życie lokalnej społeczności, uczestnicząc w pracach archeologicznych na Śląsku oraz promując rozwój rzemiosła w regionie.
Kolekcja dzieł sztuki
Alexander von Minutoli stworzył obszerną kolekcję liczącą około 28 000 eksponatów, głównie dzieł rzemiosła artystycznego. W jego zamyśle kolekcja miała służyć jako wzór dla współczesnych rzemieślników, dlatego dążył do jej publicznej prezentacji. Dzięki wsparciu króla Prus, Fryderyka Wilhelma IV, udostępniono mu sale w zamku legnickim.
W latach 1854–1855, w współpracy z fotografem Ludwigiem Belitskim, przygotował publikację zatytułowaną Vorbilder für Fabrikanten und Handwerker (Wzory dla producentów i rzemieślników), która była pierwszym na świecie katalogiem zbiorów sztuki w pełni ilustrowanym fotografiami. Do 1873 roku opracował dwa dodatkowe wydania, które systematycznie wzbogacał o zdjęcia nowych przedmiotów, aż do trzeciej edycji, która zawierała już 4500 wizerunków.
W swoim czasie Alexander von Minutoli był jednym z największych kolekcjonerów na Śląsku. W 1845 roku jego zbiory liczyły 3687 pozycji, a w 1872 roku już 6053. W kolekcji znajdowały się m.in. wyroby ceramiczne pochodzące z Egiptu, Rzymu oraz Etrurii, a także dzieła z okresu średniowiecza i renesansu. Warto zwrócić uwagę na weneckie szkła szlifowane i malowane.
W jego zbiorach znajdowały się także przykłady malarstwa. Obrazy mistrzów niemieckich obejmowały dzieła Lucasa Cranacha, Albrechta Altdorfera, Matthiasa Grünewalda oraz Hansa Holbeina (młodszego). Z kolei malarstwo włoskie reprezentowały prace Pinturicchia, Andrea Mantegny, Guido Reniego oraz Paolo Veronesa. Wśród malarstwa flamandzkiego znalazły się dzieła Petera Paula Rubensa, Antona van Dycka i Fransa Halsa, a do zbiorów dołączyły także prace francuskich mistrzów, takich jak Nicolas Poussin i Antoine Pesne.
W kategorii rzeźby wyróżniały się dwie gotyckie figury Piotra i Pawła z 1466 roku, obecnie przechowywane we wrocławskim Muzeum Narodowym, oraz liczne detale rzeźbiarskie i architektoniczne, które Minutoli pozyskał podczas swoich podróży po Śląsku. Część z nich została wbudowana w ściany Zamku Rajsko oraz lokalnych budynków, Wieży Woldeckiej, portalu i zachodniej elewacji ogrodowej pałacu w Biedrzychowicach.
Osobną grupę w kolekcji Minutoliego stanowiły pieczęcie, które liczyły 580 egzemplarzy, pochodzące m.in. od księcia Bolka I i księżnej Agnieszki, a także niemieckich cesarzy, królów oraz biskupów.
Katalog z 1873 roku wymieniał również 374 sztuki starożytnych monet oraz medale, liczne zegary, unikalne meble i pokaźny zbiór białej broni.
Niektóre zbiory Alexandra von Minutoliego zostały sprzedane jeszcze za jego życia. Znaczną część eksponatów nabył rząd pruski, a wiele z nich wystawiono na aukcji w Kolonii w 1875 roku. Wrocławskie Schlesisches Museum für Kunstgewerbe und Altertümer nabyło m.in. znany witraż z wędrującym pielgrzymem. Niemniej jednak, wiele zabytków pozostało w Biedrzychowicach.
W latach 1845–1875 zbiór Minutolego był prezentowany w legnickim zamku, jednak główną siedzibą jego kolekcji stał się pałac w Biedrzychowicach, zakupiony przez niego w 1865 roku. Obiekty artystyczne pozostawały w Biedrzychowicach aż do II wojny światowej, z wyjątkiem części malarstwa, które w 1899 roku zostało sprzedane na aukcji w salonie Rudolpha Lepkego w Berlinie.
Przypisy
Bibliografia
Alexander von Minutoli – polityk i kolekcjoner, „Dwutygodnik Ziemia Lubańska” 2011, nr 12(419), dostęp: 2018-05-23.
Encyclopedia of nineteenth-century photography. Vol.1, A-I Index, ed. John Hannavy, New York, London, Routledge Taylor & Francis Group, 2008, ISBN 978-0-415-97235-2, 0-415-97235-3, s. 141–142.
Anna Masłowska, Fotografia dzieła sztuki w XIX wieku. Geneza, rozwój, funkcje, [w:] Światłoczułe. Kolekcje fotografii w Muzeum Narodowym w Warszawie. Wystawa w 170-lecie ogłoszenia wynalazku fotografii, red. nauk. Danuta Jackiewicz, Anna Masłowska, Warszawa, Muzeum Narodowe, 2009.
Palica Magdalena, Alexander von Minutoli (1806-1887) [w:] Śląskie kolekcje sztuki. slaskiekolekcje.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-22)], dostęp: 2018-05-23.
Sammter, Ascher, Das Minutoli’sche Institut der Vorbildersammlung zur Beförderung der Gewerbe und Künste [zu Liegnitz]. [Teil 1-2], Leignitz, Selbsverlag der Verfassers, 1851, 1866.
Starzewska Maria, Ziomecka Anna, [nota biograficzna w:] Kolekcjonerzy i miłośnicy, red. Maria Starzewska, Wrocław, Muzeum Narodowe, 1988, s. 34–35.
Linki zewnętrzne
Museum Minutoli. Darstellung von 4500 Muster-Erzeugnissen der Arbeit aus dem Gebiete der Kunst-Industrie von den ältesten Zeiten bis zum Ende des achtzehnten Jahrhunderts. Vorbilder für Kunsthandwerker und Fabrikanten und Beiträge zum Studium der Kunst-Praxis und der Kunstgeschichte, fot. Ludwig Belitski i inni, red. Alexander von Minutoli, Legnica, 1873 – wydanie 3. katalogu kolekcji Alexandra von Minutoliego ze zbiorów Biblioteki Muzeum Narodowego w Warszawie.
