Alexander Theodor von Middendorff
Alexander Theodor von Middendorff, znany również jako Александр Федорович Миддендорф (urodzony 18 sierpnia 1815 roku w Petersburgu, zmarł 28 stycznia 1894 roku w Hellenurme w guberni inflanckiej), był rosyjskim zoologiem i badaczem Syberii, pochodzenia bałtyckoniemieckiego.
Życiorys
Matką Alexandra była Zofia Johanson (1782–1868), Estonka z chłopskim pochodzeniem, która została wysłana przez swoich rodziców na studia do Sankt Petersburga. Tam poznała Teodora Johanna von Middendorffa (1776–1856), syna pastora Niemców bałtyckich z Karuse w Estonii, który w przyszłości został dyrektorem Instytutu Pedagogicznego w Sankt Petersburgu. Z powodu różnic społecznych, rodzice nie mogli wziąć ślubu, a ich dzieci, Aneta (ur. 1809) i Aleksander, były dziećmi pozamałżeńskimi. Aleksander nie mógł zostać ochrzczony przez sześć miesięcy po urodzeniu, ponieważ Estoński Kongres Luteranów w Sankt Petersburgu nie wyraził zgody na jego chrzest. W piśmie dołączonym do prośby rodzice zapisali się jako małżeństwo. Aby uniknąć publicznego zainteresowania, matka i syn zostali odesłani do osady Pööravere w Estonii. Kiedy w 1824 roku Aleksander rozpoczął naukę w szkole, jego rodzice formalnie się pobrali.
Middendorff uczył się u prywatnych nauczycieli w Revalu (obecnie Tallinn) oraz w gimnazjum w Sankt Petersburgu. W latach 1832-1835 studiował medycynę na Uniwersytecie w Tartu (Dorpat), gdzie jego profesorami byli Georg Friedrich Parrot, Nikołaj Pirogow, Hermann Martin Asmuss oraz Alexander Friedrich von Hueck. Dyplom uzyskał w 1837 roku dzięki dysertacji napisanej po łacinie na temat polipów w oskrzelach, a następnie kontynuował naukę w Berlinie, Erlangen, Wiedniu oraz Wrocławiu. W 1839 roku podjął pracę na uniwersytecie w Kijowie.
Kluczowa zmiana w jego życiu miała miejsce, gdy dołączył do Karla Ernsta von Baera, organizującego ekspedycję badawczą do Laponii i na Półwysep Kolski. Udział w tej wyprawie był początkiem serii ekspedycji, które miały znaczący wpływ na jego życie. Najbardziej znana w jego karierze jest tzw. „Wielka Ekspedycja Syberyjska” (znana także jako „Ekspedycja Middendorffa”) z lat 1843-1845, która dotarła na północ do Półwyspu Tajmyr, a na wschodzie — przez tereny wokół jeziora Bajkał — aż do Amuru.
W 1852 roku Middendorff został wybrany na członka Petersburskiej Akademii Nauk w klasie zoologicznej. Jednak w 1860 roku opuścił Petersburg. Mimo wyjazdu z Rosji, utrzymywał kontakty z rosyjskimi uczonymi i brał udział w kolejnych ekspedycjach, na przykład trasą Krym – Turcja – Grecja – Malta – Wyspy Kanaryjskie. Podróżował także na trasie Ural – Azja Środkowa – Azja Południowa. W 1870 roku, na zaproszenie jednego z książąt rosyjskich, dołączył do wyprawy prowadzącej z północnej Rosji przez wyspy Nowa Ziemia do Islandii. Osiem lat później, wspólnie z synem Maxem, udał się do Fergany. Warto zaznaczyć, że były to wyprawy badawcze. Na podstawie materiałów zebranych podczas tych wyjazdów Middendorff publikował kolejne prace, z których część ukazała się również w tłumaczeniu na język rosyjski, na przykład Oчепки из Фepгaнcкoй дoлины, Petersburg 1882.
Do istotnych dzieł dotyczących Syberii, powstałych na podstawie materiałów zebranych w trakcie Wielkiej Ekspedycji, należą:
- Die Isepiptesen Russlands (1855) – dotycząca migracji ptaków w Rosji
- monografia mięczaków Beiträge zu einer Malacozoologia Rossica (1848–1849), w której jako pierwszy wymienił radulę
- 4-tomowy opis Syberii, opublikowany przez Middendorffa pod tytułem Reise in den äußeren Norden und Osten Sibiriens während der Jahre 1842 bis 1845
- Pierwsza na świecie gramatyka języka jakuckiego, opracowana z materiałów Middendorffa po jego śmierci przez Ottona von Böhtlingka i wydana pod tytułem Über die Sprache der Jakuten (1851)
Opisał również naukowo świerszczaka ochockiego. Na jego cześć nazwano m.in. niedźwiedzia kodiak (Ursus arctos middendorffi) oraz Zatokę Middendorffa na Półwyspie Tajmyr.
Przypisy
Bibliografia
- E. Tammiksaar, I. Stone, Alexander von Middendorff and his expedition to Siberia (1842–1845), Polar Record 43 (226): 193–216 (2007)
- Barbara i Richard Mearns, Audubon to Xantus, The Lives of Those Commemorated in North American Bird Names, ISBN 0-12-487423-1.
- Eren H.: Türklük bilimi sözlügü I, Ankara 1998.
