Alexander Rybak (biał. Алякса́ндар І́гаравіч Рыба́к, Alaksandar Iharawicz Rybak; ur. 13 maja 1986 w Mińsku) – białorusko-norweski piosenkarz, skrzypek, aktor, kompozytor oraz model. Jest zwycięzcą 54. Konkursu Piosenki Eurowizji (2009) i dwukrotnym reprezentantem Norwegii w tym konkursie (2009 i 2018).
Życiorys
Urodził się na Białorusi. Jest synem skrzypka Igora Aleksandrowicza Rybaka (ur. 1954) i pianistki Natalii Walencinawny Rybak (ur. 1959). Jego ojciec, który był jego pierwszym nauczycielem, pracował w zespole muzycznym w Witebsku oraz w Mińskiej Orkiestrze Kameralnej, a matka była redaktorką programów telewizyjnych. Od najmłodszych lat miał styczność z folklorem i muzyką klasyczną. Jego babcia, nauczycielka w szkole muzycznej im. Marii Borisowny Sawickiej, nauczyła go pierwszych melodii, gdy miał zaledwie dwa lata. Jego ojciec wspomina, że w wieku trzech lat podczas spaceru w lesie zaśpiewał własną piosenkę.
Kiedy miał cztery lata, przeprowadził się z rodzicami do Norwegii i osiedlił w Nesodden, gdzie jego ojciec znalazł pracę. Po sześciu miesiącach rodzina wróciła do Mińska, gdzie Alexander rozpoczął naukę w Białoruskiej Państwowej Szkole Muzycznej. W wieku pięciu lat zaczął grać na skrzypcach i pianinie, kontynuując rodzinną tradycję. W tym czasie zaczął także komponować piosenki oraz pisać do nich teksty. W wieku 10 lat podjął naukę w Instytucie Muzycznym Barratt Due w Oslo, którą przerwał na etapie bachelor’s degree w 2009 roku. Powrócił na studia w 2011 roku, kończąc je w czerwcu 2012 na wydziale skrzypiec. W wieku 17 lat otrzymał stypendium w Maedowmount Music School, przyznawanym corocznie nie więcej niż trzem kandydatom spośród studentów muzyki na całym świecie. Ukończył również średnią edukację w szkole muzyki, tańca i sztuki dramatycznej Videregaende RUD.
Biegle posługuje się językami: norweskim, rosyjskim i angielskim, a także zna podstawy języka polskiego.
Kariera muzyczna
Współpracował z ojcem jako muzyk w norweskim musicalu z Mortenem Harketem, wokalistą zespołu a-Ha. Z musicalem koncertował w Europie, Ameryce i Chinach. W 2004 roku otrzymał Nagrodę Kulturalną im. Andersa Jahre’a.
W 2005 roku wziął udział w programie Idol: Jakten på en superstjerne, osiągając etap półfinałów. W 2006 roku wygrał w konkursie talentów Kjempesjansen, zgłaszając autorską piosenkę „Foolin”. Trzy lata wcześniej próbował swoich sił w tym konkursie, ale nie przeszedł etapu przesłuchań. W 2007 roku zagrał główną rolę w krajowej inscenizacji musicalu Skrzypek na dachu, wystawianego w stołecznym Teatrze Nye, za co otrzymał nagrodę Hedda. W międzyczasie występował gościnnie z artystami takimi jak Morten Harket, Arve Tellefsen, Pinchas Zukerman, Hanne Krogh czy duet Knutsen i Ludvigsen. Pracował także jako akompaniator w największej orkiestrze symfonicznej Ung Symphony.
W 2008 roku zakwalifikował się z piosenką „Fairytale” do programu Norsk Melodi Grand Prix, mającego wyłonić reprezentanta Norwegii w 54. Konkursie Piosenki Eurowizji. W lutym 2009 roku zakwalifikował się do finału selekcji, zajmując pierwsze miejsce z łączną liczbą 747 888 głosów od telewidzów i komisji jurorskiej, co umożliwiło mu reprezentowanie kraju w konkursie w Moskwie. W maju wystąpił w drugim półfinale Konkursu Piosenki Eurowizji, z pierwszego miejsca awansując do finału. Zwyciężył, zdobywając rekordową liczbę 387 punktów od telewidzów i jurorów, w tym m.in. najwyższe noty (12 punktów) z 16 krajów. Podczas występu towarzyszyli mu tancerze z grupy Frikar oraz chórzystki Jorunn Hauge i Karianne Kjærnes. Po finale konkursu wydał debiutancki album studyjny pt. Fairytales, za który otrzymał certyfikat potrójnej platyny za sprzedaż ponad 13 tys. egzemplarzy w Norwegii. Jego singiel „Fairytale” dotarł do pierwszego miejsca na norweskiej liście przebojów oraz do pierwszej dziesiątki notowań w Szwecji, Danii, Finlandii, Holandii i Belgii. Album promował także singlami „Funny Little World” i „Roll with the Wind”. 29 maja był jurorem w programie Nowe głosy Białorusi w Mińsku oraz gościem 18. Międzynarodowego Festiwalu Sztuk „Słowiański Bazar” w Witebsku. 10 listopada wystąpił podczas koncertu z okazji Dnia Milicji. Od 24 do 29 listopada koncertował w Rostowie nad Donem, Samara, Jekaterynburgu, Moskwie i Petersburgu. W grudniu zaprezentował przebój „Fairytale” podczas ceremonii wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla. W trakcie gali nawiązał znajomość z amerykańskim producentem Wyclefem Jeanem oraz aktorem Willem Smithem. W międzyczasie zrealizował trasę koncertową po Norwegii, na której gościnnie wystąpiła z nim m.in. Elisabeth Andreassen, oraz nagrał piosenkę „Ja nie wieriu w czudiesa/Supiergieroj”, wykorzystaną w oficjalnej ścieżce dźwiękowej rosyjskiego filmu Czarna błyskawica. Ponadto w 2009 roku odegrał drugoplanową rolę Leviego w filmie Yohan – Barnevandreren oraz był bohaterem filmu dokumentalnego Rune’a Langlo pt. Fairytale, the movie (2009), który ukazywał jego podróże po zwycięstwie na Eurowizji. 30 listopada, razem z Aleksiejem Jagudinem, przemawiał na Placu Czerwonym w Moskwie podczas prezentacji symbolu Zimowych Igrzysk Olimpijskich 2014 w Soczi.
Na początku 2010 roku rozpoczął pracę nad nową płytą. Pod koniec stycznia wykonał utwór „Europe’s Skies” podczas gościnnego występu w finale fińskich eliminacji do 55. Konkursu Piosenki Eurowizji. Wystąpił też jako gość specjalny w krajowych selekcjach eurowizyjnych w Słowenii, Rosji, Wielkiej Brytanii, Szwecji i Bośni i Hercegowinie. W kwietniu wydał piosenkę „Fela igjen”, którą nagrał wspólnie z zespołem Opptur. 11 czerwca otrzymał nagrodę za „Debiut roku” na gali Muz-TV Music Award w Moskwie, na której był nominowany również w kategoriach „Najlepszy wykonawca” i „Najlepsza ścieżka dźwiękowa” (za muzykę do filmu Czarna błyskawica). W czerwcu wydał album studyjny pt. No Boundaries. Użyczył głosu Czkawce, głównemu bohaterowi norweskiej wersji filmu animowanego Jak wytresować smoka (2010). W połowie października wystąpił w Finlandii na festiwalu Russian Romance, a w wyniku współpracy ze szwedzkimi autorami wydał płytę pt. Visa vid vindens engar. Wiosną 2011 roku uczestniczył w szóstej edycji programu rozrywkowego Let’s Dance.
W 2012 roku nawiązał współpracę z Paulą Seling, pomagając jej w doborze uczestników do jej drużyny w pierwszej rumuńskiej edycji programu The X Factor. Kilka tygodni później nagrali wspólny singiel „I’ll Show You”, który zaprezentowali w kwietniu 2012 roku. Po premierze piosenki wyruszyli w europejską trasę promocyjną. Wystąpił z Mariją Šerifović, Dimą Biłanem, Leną i duetem Ell & Nikki podczas drugiego półfinału 57. Konkursu Piosenki Eurowizji w Baku. W 2013 roku kontynuował współpracę z muzykami z Rumunii i Turcji, a także wziął udział w nagrywaniu projektu muzycznego dla norweskiego kanału telewizyjnego. Pracował nad musicalem o nazwie Troll. Prowadził klasy mistrzowskie i koncertował z uczniami szkół muzycznych w krajach skandynawskich oraz w Stanach Zjednoczonych. W tym samym roku napisał utwór „I’m with You”, wykonywany przez Annsofi, który zajął czwarte miejsce w finale Norsk Melodi Grand Prix 2013, norweskich eliminacji do 58. Konkursu Piosenki Eurowizji. W 2014 roku uczestniczył w programie Hver gang vi møtes. W maju nagrał piosenkę „Into a Fantasy” na potrzeby ścieżki dźwiękowej do drugiej części filmu animowanego Jak wytresować smoka 2 wytwórni DreamWorks. W tym czasie napisał także piosenkę „Still Here”, z którą Franklin Calleja zajął piąte miejsce w finale maltańskich eliminacji do 60. Konkursu Piosenki Eurowizji, a także założył girls band Miłki, który stworzył na potrzeby udziału w białoruskich eliminacjach eurowizyjnych Eurofest 2015. Z piosenką „Accent” zespół zajął czwarte miejsce w finale, który odbył się 26 grudnia (uplasowali się na drugim miejscu w głosowaniu telewidzów i na piątym u jurorów). W jednym z wywiadów Rybak przyznał, że było to „najgorsze doświadczenie w jego karierze”. W czerwcu wydał rosyjskojęzyczny singiel „Kotik”. Użyczył głosu Shamanowi Shi-Sha w filmie Sawa. Serce wojownika (2015).
W 2015 roku uczestniczył w programie rozrywkowym Odin w odin!, a także wydał swoją pierwszą książkę dla dzieci pt. „Trolle og den magiske fela” (pol. Troll i magiczne skrzypce). W maju 2016 roku wystąpił gościnnie w finale 61. Konkursu Piosenki Eurowizji w Sztokholmie. W kolejnych miesiącach zaprezentował dwa nowe single, „I Came to Love You” i „Return”, do których nakręcił teledyski, a także użyczył głosu Wilkowi w filmie animowanym Dawno, dawno temu był pies (2016). W marcu 2017 roku opublikował klip do swojego coveru utworu „Fever” Peggy Lee, który później wydał w nowej wersji jako „FIFA”, nawiązując do popularnej serii gier komputerowych FIFA. W nowym tekście utworu wspomniał m.in. o polskim piłkarzu Robercie Lewandowskim. W maju nagrał anglojęzyczną wersję utworu „Amar pelos dois” Salvadora Sobrala, laureata 62. Konkursu Piosenki Eurowizji, oraz zaprezentował teledysk do singla „Looking My Way”.
W styczniu 2018 roku został ogłoszony jednym z finalistów norweskich eliminacji eurowizyjnych Melodi Grand Prix 2018. Jego konkursową piosenką był singiel „That’s How You Write a Song”, do którego zrealizował teledysk. 10 marca wygrał w finale selekcji, co uczyniło go reprezentantem Norwegii w 63. Konkursie Piosenki Eurowizji, który odbył się w Lizbonie. Przed koncertem półfinałowym był uznawany za jednego z głównych faworytów do wygrania finału. 10 maja otworzył stawkę konkursową drugiego półfinału, z pierwszego miejsca awansując do finału, który odbył się 12 maja. Wystąpił z siódmym numerem startowym, zajmując 15. miejsce, zdobywając 144 punkty, w tym 84 punkty od telewidzów (11. miejsce) i 60 punktów od jurorów (16. miejsce).
Życie prywatne
Był w związku z skrzypaczką Ingrid Berg Mehus. Od 2016 roku był związany z Julie Gaarud Holm, z którą rozstał się w 2019 roku. Następnie nawiązał związek z Martine Røsten Aune.
Dyskografia
Albumy studyjne
- Fairytales (2009)
- No Boundaries (2010)
- Nebesa Evropy (2010)
- Visa vid vindens ängar (2011)
- Christmas Tales (2012)
- Trolle og den magiske fela (2015)
Single
Filmografia
- 2010: Brzydkie kaczątko jako Lis
- 2010: Jak wytresować smoka? jako Ikking (norweski dubbing)
- 2010: Yohan – Barnevandrer jako Levi
- 2014: Jak wytresować smoka 2 jako Czkawka (norweski dubbing)
- 2015: Sawa. Serce wojownika jako Shaman Shi-Sha (norweski dubbing)
- 2016: Dawno, dawno temu był pies jako Wilk (norweski dubbing)
