Alexander Mach, znany również jako Alexander Mach Mederský (urodzony 11 października 1902 w Slovenský Meder, zmarł 15 października 1980 w Bratysławie) – był słowackim działaczem politycznym, członkiem Słowackiej Partii Ludowej (HSĽS), liderem Gwardii Hlinki oraz ministrem spraw wewnętrznych Państwa Słowackiego.
Życiorys
Mach uczęszczał do seminarium duchownego w Ostrzyhomiu, a później w Trnawie. Nie zrealizował jednak kariery duchownej, decydując się na działalność polityczną. Od 1922 roku zakładał i angażował się w młodzieżowe organizacje Słowackiej Partii Ludowej. W tym czasie poznał Vojtecha Tukę, redaktora oficjalnego pisma HSĽS „Slovák”, który zatrudnił go w redakcji. Wkrótce objął stanowisko w generalnym sekretariacie partii, a w 1924 roku został regionalnym liderem w Trenczynie. Reprezentował radykalne skrzydło HSĽS, propagując antysemickie i antyczechosłowackie idee. Uważał, że system rządzący w nowo powstałym państwie czechosłowackim to dyktatura wspierana przez żydowską finansjerę, a najlepszym wzorem do naśladowania był dla niego narodowy socjalizm wprowadzony przez Adolfa Hitlera w Niemczech.
Od 1923 roku współorganizował razem z Tuką paramilitarne grupy bojowe o nazwie Rodobrana, wzorowane na włoskich faszystach. W 1938 roku objął stanowisko szefa Departamentu Propagandy HSĽS. W 1940 roku został mianowany przez Jozefa Tiso ministrem spraw wewnętrznych i szefem Gwardii Hlinki. W tym okresie opowiadał się za bliską współpracą z nazistowskimi Niemcami. W latach 1942–1943 nadzorował deportację słowackich Żydów do obozów koncentracyjnych. Na początku kwietnia 1945 roku, gdy Armia Czerwona zbliżała się do Bratysławy, uciekł do Austrii, gdzie został aresztowany przez Amerykanów. Po przekazaniu go czechosłowackim władzom, trafił do więzienia w Bratysławie. Pod koniec 1946 roku rozpoczął się proces, w którym – obok Macha – oskarżeni byli również inni wysocy rangą urzędnicy Państwa Słowackiego. W 1947 roku Mach został skazany na 30 lat więzienia, mimo że spodziewał się kary śmierci.
Po 1948 roku miał być jednym ze świadków w planowanym procesie tzw. burżuazyjnych nacjonalistów z Komunistycznej Partii Czechosłowacji, jednak ostatecznie do niego nie doszło. 9 maja 1968 roku został wypuszczony na wolność w ramach amnestii ogłoszonej przez prezydenta Ludwika Svobodę.
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Krawczyk: Słowacja księdza prezydenta. Jozef Tiso 1887–1947. Kraków: Znak, 2015. ISBN 978-83-240-3884-8.
Linki zewnętrzne
Šaňo Mach – Židom strach! Pomohli mu pred popravou komunisti? (słow.)
