Alexander Kluge
Alexander Kluge (urodzony 14 lutego 1932 w Halberstadt) to niemiecki pisarz, reżyser, scenarzysta oraz producent filmowy. Jest jednym z czołowych intelektualistów powojennych Niemiec i kluczową postacią tzw. nowego kina niemieckiego.
Życiorys
Początki
Kluge przyszedł na świat w 1932 roku w Halberstadt jako syn lekarza. Po ukończeniu szkoły średniej w Berlinie podjął studia z zakresu prawa, historii oraz muzyki na uniwersytetach w Marburgu i Frankfurcie nad Menem. W 1956 roku uzyskał tytuł doktora prawa.
Podczas studiów we Frankfurcie, Kluge związał się z filozofem Theodorem Adorno, który wprowadził go do świata kina, przedstawiając go reżyserowi Fritzowi Langowi. Jego pierwsze doświadczenie na planie filmowym miało miejsce jako asystent Langa przy produkcji filmu „Tygrys z Esznapuru” (1959).
Niedługo po tym, Kluge stał się jednym z 26 sygnatariuszy Manifestu z Oberhausen (1962), który zapoczątkował nowy ruch filmowy znany jako nowe kino niemieckie (niem. Neuer Deutscher Film). Wraz z innymi twórcami, Kluge postulował konieczność odnowienia rodzimej kinematografii, wprowadzenia nowego języka filmowego oraz rozliczenia się z nazistowską przeszłością.
Film
Debiut fabularny Klugego, „Pożegnanie z dniem wczorajszym” (1966), stał się flagowym dziełem nowego kina niemieckiego, a także pierwszym powojennym niemieckim filmem, który zdobył znaczące wyróżnienie na międzynarodowym festiwalu filmowym (Wielka Nagroda Jury na 27. MFF w Wenecji). Jego kolejny film, „Artyści pod kopułą cyrku: bezradni” (1968), otrzymał Złotego Lwa na 29. MFF w Wenecji.
Filmy Klugego nigdy nie osiągnęły sukcesu komercyjnego, ale miały ogromny wpływ na rozwój nowego kina niemieckiego i zajmują istotne miejsce w historii kinematografii. Od 1988 roku Kluge nie wyreżyserował żadnego filmu, koncentrując się na produkcjach telewizyjnych.
Literatura
Kluge to także jedna z kluczowych postaci niemieckiej literatury końca XX wieku. Jego twórczość prozatorska składa się głównie z opowiadań charakteryzujących się eksperymentalną formą oraz wyraźną krytyką społeczną. W 2003 roku zdobył prestiżową Nagrodę im. Georga Büchnera.
Filozofia
W 1972 roku Kluge, wspólnie z filozofem Oskarem Negtem, opublikował obszerną krytykę koncepcji mieszczańskiej sfery publicznej sformułowanej przez Jürgena Habermasa, zatytułowaną „Sfera publiczna i doświadczenie. Proletariackie i mieszczańskie kontrpubliczności” (niem. Öffentlichkeit und Erfahrung – Zur Organisationsanalyse von bürgerlicher und proletarischer Öffentlichkeit). Książka ta zrewolucjonizowała analizy polityczne działań klas ludowych i pozostaje aktualnym punktem odniesienia dla lewicowych krytyków Habermasa. Kluge i Negt są powoływani przez takie postacie jak Nancy Fraser, autorka teorii feministycznych kontrpubliczności, czy Michael Warner, badający queerowe i antyrasistowskie kontrpubliczności. Analizy Klugego i Negta wyjściowo opierają się na założeniu Habermasa o „braku historycznego znaczenia” plebejskich sfer publicznych, co było również krytykowane przez historyków ruchów społecznych, jak na przykład C. Calhoun w książce „Habermas and the Public Sphere” z 1990 roku. Proponowana w „Sfera publiczna i doświadczenie” konstrukcja kontrpubliczności skupia się na wytwarzaniu podmiotowości w kontekście społecznym i kulturowym, analizując ludowe sfery publiczne jako działające w opozycji zarówno do aparatu państwowego, jak i elit społeczno-kulturowych.
Wybrana filmografia
reżyser
- 1966: Pożegnanie z dniem wczorajszym (Abschied von gestern)
- 1968: Artyści pod kopułą cyrku: bezradni (Die Artisten in der Zirkuskuppel: Ratlos)
- 1971: Der große Verhau
- 1972: Willi Tobler i zatonięcie VI Floty (Willi Tobler und der Untergang der 6. Flotte) – film telewizyjny
- 1973: Gelegenheitsarbeit einer Sklavin
- 1974: In Gefahr und größter Not bringt der Mittelweg den Tod – współreżyser
- 1976: Mocny Ferdynand (Der starke Ferdinand)
- 1979: Patriotka (Die Patriotin)
- 1983: Potęga uczuć (Die Macht der Gefühle)
- 1985: Der Angriff der Gegenwart auf die übrige Zeit
- 1986: Vermischte Nachrichten
Odznaczenia
Order Zasługi Saksonii-Anhaltu (2022)
