Alexander Hamilton (ur. 11 stycznia 1755 lub 1757 w Charlestown, zm. 12 lipca 1804 w Nowym Jorku) był amerykańskim politykiem, liderem Federalistów, twórcą dolarów amerykańskich oraz jednym z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych Ameryki.
Jego wizerunek znajduje się na banknocie dziesięciodolarowym.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Hamilton urodził się 11 stycznia 1755 lub 1757 roku na wyspie Nevis jako syn Rachel Fawcett Lavien. Jego matka wcześniej była zamężna z plantatorem Johnem Michaelem Lavienem, z którym miała syna, Petera. W okolicach 1750 roku porzuciła męża i zaczęła życie z szkockim kupcem Jamesem Hamiltonem, z którym doczekała się jeszcze jednego syna, Jamesa Jr. Po 1765 roku James Hamilton opuścił rodzinę, a Alexander nigdy go więcej nie zobaczył. W wieku 11 lat, mieszkając w St. Croix, rozpoczął pracę w firmie Nicolasa Crugera. Dwa lata później zmarła jego matka, a w wyniku sprawy spadkowej ani Alexander, ani James Jr. nie odziedziczyli niczego. Bracia zostali oddani pod opiekę rodziny matki, ale szybko ich rozdzielono – James Jr. zamieszkał u swojego pracodawcy, a Alexander u Thomasa Stevensa.
W tym czasie Hamilton nawiązał bliską znajomość z prezbiteriańskim pastorem Hugh Knoxem, który miał znaczący wpływ na jego przyszłość. Dzięki jego wsparciu w 1772 roku Hamilton mógł wyjechać na studia do Nowego Jorku. Aby zostać przyjętym na King’s College (obecnie Columbia University), musiał przejść specjalny kurs. Rówieśnicy i profesorowie opisywali go jako ucznia, który szybko nawiązywał znajomości oraz odnosił sukcesy w nauce.
Służba wojskowa
W połowie lat 70. wstąpił do milicji Nowego Jorku, a na początku 1776 roku został dowódcą kompanii artylerii. Nowe obowiązki zmusiły go do przerwania studiów, do których powrócił dopiero po wojnie. Musiał zadbać o odpowiednie wyszkolenie swoich podwładnych oraz regularne wypłacanie żołdu, który wynosił 10 szylingów. W maju 1776 roku do Nowego Jorku przybył generał Washington wraz z Armią Kontynentalną, aby przejąć kontrolę nad strategiczną prowincją. Dwa miesiące później ogłoszono Deklarację Niepodległości, co zmusiło wszystkich do opowiedzenia się po jednej ze stron – lojalistów lub patriotów.
Hamilton brał udział w wielu bitwach, takich jak na Long Island, na wzgórzach Harlemu, pod White Plains, Princeton i Trenton. W lutym 1777 roku został adiutantem generała Washingtona i awansował na podpułkownika. Na początku lat 80. stosunki pomiędzy Washingtonem a Hamiltonem uległy pogorszeniu, prawdopodobnie z powodu małżeństwa Hamiltona oraz chęci zaimponowania żonie (niektórzy biografowie wskazują na zdradę generała Benedicta Arnolda). Ostatecznie 31 lipca 1781 roku Washington przyjął dymisję Hamiltona, który został mianowany dowódcą piechoty lekkiej w Nowym Jorku.
Jesienią 1781 roku Hamilton objął dowództwo w Dobbs Ferry i brał udział w bitwie pod Yorktown, po której dowódca brytyjski, generał Charles Cornwallis, poddał się, co zakończyło wojnę o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
Kariera polityczna
Po zakończeniu służby wojskowej Hamilton przeszedł do służby cywilnej, obejmując urząd poborcy podatkowego w Nowym Jorku. W tym czasie studiował prawo, a po zdaniu egzaminu stanowego został przyjęty do adwokatury w Albany. Jako adwokat praktykował przez całe życie z wyjątkiem okresów, kiedy pełnił funkcje państwowe.
Był delegatem na Kongres Filadelfijski, który rozpoczął się 14 maja 1787 roku, mający na celu wprowadzenie poprawek do Artykułów Konfederacji. Dwa lata później współtworzył i został dyrektorem Banku Nowego Jorku. Działał na rzecz lojalistów, preferując model państwa bliższy brytyjskiej monarchii i arystokracji, co sprawiło, że stał się jednym z najzagorzalszych przeciwników Thomas Jeffersona. Zawarł jednak cenną przyjaźń z Jamesem Madisonem, którego poglądy w dużej mierze podzielał. Podczas obrad Hamilton rzadko się odzywał, tłumacząc, że miał inne poglądy niż większość przedstawicieli swojego stanu. Jedynym długim wystąpieniem było to wygłoszone 18 czerwca 1787 roku, w którym przedstawił swoje poglądy, co przyczyniło się do intensywnej dyskusji zakończonej opracowaniem końcowego dokumentu 17 września 1787 roku, mającego stanowić Konstytucję. Konstytucja miała zastąpić Artykuły Konfederacji i być poddana głosowaniu w poszczególnych stanach. Wraz z Gouverneurem Morrisem i Jamesem Madisonem, Hamilton zażądał zwołania specjalnej sesji Kongresu, aby ustalić republikańską formę rządów.
Obawiając się, że stan Nowy Jork nie ratyfikuje Konstytucji, Hamilton (pod pseudonimem „Publius”), wraz z Jamesem Madisonem i Johnem Jayem, napisał obszerny komentarz do Konstytucji zatytułowany „Federalista” (ang. The Federalist Papers). Przez lata trwał spór dotyczący autorstwa fragmentów „Federalisty”. Badania z XX wieku wykazały, że 5 z 85 artykułów napisał Jay. Hamilton stworzył około 40 artykułów, a Madison napisał niewiele mniej; kilka komentarzy powstało wspólnie. Wszystkie komentarze były pisane pod pseudonimami, a tożsamości autorów ujawniono dopiero w 1792 roku. Niemniej jednak, komentarze te miały kluczowe znaczenie dla ratyfikacji Konstytucji przez stan Nowy Jork 26 lipca 1788 roku.
Antagonizmy pomiędzy Jeffersonem a Hamiltonem ujawniły się w sporze dotyczącym Towarzystwa Cyncynatów, które miało na celu opiekę nad rodzinami poległych żołnierzy. Członkostwo w tej grupie było dostępne tylko dla uczestników wojny, jednak statut pozwalał na dziedziczenie tytułu, co budziło obawy Jeffersona oraz Benjamina Franklina, którzy uznawali to za zagrożenie dla republiki. W celu zachowania równowagi utworzono Stowarzyszenie Tammany.
Sekretarz skarbu
Dzięki protekcji Roberta Morrisa, 11 września 1789 roku Hamilton został powołany na stanowisko sekretarza skarbu w gabinecie prezydenta Washingtona. Jego pierwszym zadaniem było przygotowanie raportu dla Kongresu, oceniającego stan finansów państwa. W okresie wojny o niepodległość nie były płacone podatki, co prowadziło do wzrostu inflacji. Gdy Hamilton obejmował urząd, dług zewnętrzny USA wynosił 10 mln dolarów, a ponad 3 mln stanowiły odsetki i kary za zwłokę w płatnościach. Hamilton chciał opóźnić płatności dla Francji (co okazało się niemożliwe), a dług wewnętrzny planował spłacić za pomocą ceł. Dług wewnętrzny składał się z długu kontynentalnego (około 40 mln USD) oraz długu stanowego (około 25 mln USD). Ze względu na silną niechęć społeczeństwa do opodatkowania, sekretarz skarbu zdecydował się nałożyć podatki pośrednie (głównie akcyzy i cła), aby przejąć długi stanowe. Równocześnie prowadził negocjacje z holenderskimi bankierami w celu spłaty procentów pożyczek zagranicznych. W opublikowanym raporcie (z 1790 roku) stwierdził, że na spłatę wszystkich długów, wraz z odsetkami, potrzeba około 4,5 mln dolarów rocznie. Podkreślił również, że rząd powinien stworzyć bank centralny i wydrukować nowe papiery wartościowe, co zwiększyłoby płynność finansową i pobudziło gospodarkę.
W tym okresie nasiliły się antagonizmy pomiędzy Hamiltonem a Madisonem. Plan sekretarza skarbu dotyczący długu narodowego i zewnętrznego został zaakceptowany, natomiast jego propozycje dotyczące długu stanowego (tzw. „assumption”) odrzucono. Aby przekonać kongresmenów do zmiany głosu, Hamilton negocjował z ówczesnym sekretarzem stanu Thomasem Jeffersonem, który zgodził się poprzeć plan w zamian za przeniesienie stolicy z Nowego Jorku do Filadelfii. Kompromis został osiągnięty i 16 lipca 1790 roku odbyło się głosowanie nad przeniesieniem stolicy, a 4 sierpnia nad ostatnią częścią planu Hamiltona. W ten sposób Kongres zakończył obrady, zlecając Hamiltonowi opracowanie kolejnego raportu dotyczącego przyszłego opodatkowania oraz banku centralnego (raport był gotowy w grudniu 1790 roku).
Hamilton marzył o powołaniu banku centralnego Stanów Zjednoczonych z kapitałem 10 mln dolarów, który udzielałby krótkoterminowych pożyczek i miał prawo gromadzenia podatków. Mimo dużych sprzeciwów (szczególnie ze strony stanów południowych), 20 stycznia 1790 roku Senat przyjął projekt. W Izbie Reprezentantów Madison sprzeciwiał się bankowi, jednak jego opór okazał się niewystarczający, bowiem niższa izba również głosowała za projektem. Prezydent Washington podpisał ustawę 25 lutego 1791 roku, a główna siedziba banku miała znajdować się w ówczesnej stolicy – Filadelfii. Mimo że pełna centralizacja systemu bankowego się nie powiodła, istnienie Banku Centralnego USA umożliwiło spłatę długów wewnętrznych i zewnętrznych. Hamilton za swoje osiągnięcia otrzymał honorowe tytuły Dartmouth College (1790), Harvard University (1792) oraz stopień Master of Arts Columbia University. Jednym z ostatnich raportów (uznawanym za magnum opus Hamiltona), mającym na celu ratowanie sytuacji finansowej państwa, był raport o manufakturach, w którym podkreślił, że podstawą amerykańskiej gospodarki jest przemysł, a nie rolnictwo czy handel.
Czując porażkę swojej polityki względem Anglii (I koalicja antyfrancuska), 31 grudnia 1793 roku Thomas Jefferson zrezygnował z rządu, co sprawiło, że Hamilton stał się czołową postacią administracji Washingtona i zaczął być nazywany nieoficjalnym „premierem”. Wówczas jego głównym przeciwnikiem wśród antyfederalistów stał się James Madison. Wśród społeczeństwa narastały nastroje, aby Stany Zjednoczone włączyły się do wojny z Wielką Brytanią. Kiedy okazało się, że ani Francja, ani Wielka Brytania nie przestrzegają neutralności wobec amerykańskich statków handlowych, 28 marca 1794 roku prezydent Washington nałożył embargo na wszystkie statki przybijające do portów w USA. W konsekwencji tego powstała konieczność wysłania do Wielkiej Brytanii negocjatora, którym miał być Hamilton, jednak wobec silnej opozycji zaproponował on kandydaturę prezesa Sądu Najwyższego, Johna Jaya. Hamilton przygotował dla niego projekt porozumienia z rządem brytyjskim. Porozumienie zostało podpisane jako traktat Jaya, który wszedł w życie w 1796 roku.
Wkrótce Hamilton zaczął odczuwać zmęczenie ciągłymi atakami na swoją osobę oraz politykę, którą prowadził. Sytuację pogorszyła rebelią o whisky, która wybuchła w 1794 roku. Ostatecznie Hamilton zrezygnował z funkcji sekretarza skarbu 31 stycznia 1795 roku, a jego następcą został Oliver Wolcott Jr.
Polityczna emerytura
Po ustąpieniu z funkcji sekretarza skarbu, Hamilton powrócił do praktyki adwokackiej w Nowym Jorku, chociaż nadal często kontaktował się z Washingtonem i doradzał swojemu następcy, Wolcottowi. Rok później, przy okazji wyborów prezydenckich, powrócił do aktywności politycznej. Jego głównymi rywalami byli republikanin Thomas Jefferson i federalista John Adams. Hamilton poniósł porażkę, bowiem Adams, którego nie lubił, został wybrany różnicą zaledwie 3 głosów, a protegowany Hamiltona, Charles Pinckney, przegrał. Jako nowy prezydent, Adams zachował stary skład gabinetu, ale miał własne grono doradców, co ograniczyło możliwość Hamiltona wpływania na losy państwa.
W połowie 1797 roku dziennikarz James Callender, w porozumieniu z trzema kongresmenami: Jamesem Monroe, Frederickiem Muhlenbergiem i Abrahamem Venablem, rozpoczął kampanię przeciw Hamiltonowi. Opublikował kilka pamfletów, oskarżając go o sprzeniewierzenie oraz oszustwa finansowe, a także o pozamałżeński romans. Wkrótce po tej aferze, zakończonej polubownie, pojawiło się ryzyko wojny z Francją. W wyniku tego powstała potrzeba stworzenia nowej armii, której głównodowodzącym miał być emerytowany prezydent George Washington. Hamilton ponownie widział siebie w roli adiutanta wodza naczelnego i został wyznaczony na czwartą pozycję w hierarchii dowodzenia (po Washingtonie, McHenrym i Adamsie).
Ostatni okres aktywności politycznej Hamiltona związany był z wyborami prezydenckimi w 1800 roku. Po śmierci Washingtona Hamilton stracił swojego doradcę, co doprowadziło do konfliktów i rozłamów w Partii Federalistycznej. Na kongresie w Filadelfii zdecydowano, że Adams ma ubiegać się o reelekcję, podczas gdy Hamilton, który nie przepadał za urzędującym prezydentem, lobbował za kandydaturą Charlesa Pickneya. Przerażony wizją porażki wyborczej, Adams usunął z rządu Jamesa McHenry i Timothy’ego Pickeringa, co jeszcze bardziej zaszkodziło jego kandydaturze i doprowadziło do zaostrzenia konfliktów w partii. W odpowiedzi Hamilton namawiał działaczy, aby oddawali głosy po równo na Adamsa i Pickneya, chcąc w ten sposób zaszkodzić temu pierwszemu. Federalistyczna partia poniosła klęskę w tych wyborach, bowiem w głosowaniu elektorów zwyciężyli republikanie – Thomas Jefferson i Aaron Burr, którzy otrzymali po 73 głosy. W tej sytuacji o wyborze prezydenta miała zdecydować Izba Reprezentantów. Ponieważ Hamilton bardziej nienawidził Burra, ostatecznie zdecydował się poprzeć Jeffersona, który został prezydentem.
Śmierć
Hamilton był w konflikcie z Aaronem Burrem, wiceprezydentem USA w latach 1801–1805. W trakcie swojej kadencji Burr kandydował na urząd gubernatora stanu Nowy Jork, co było niezgodne z przyjętą praktyką. Hamilton rozpoczął kampanię w prasie przeciwko Burrowi, co doprowadziło do tego, że wiceprezydent wyzwał go na pojedynek.
Pojedynek odbył się 11 lipca 1804 roku w New Jersey na polanie Weehawken nad rzeką Hudson, w tym samym miejscu, gdzie prawie 3 lata wcześniej (20 listopada 1801 roku) w wyniku pojedynku z George’em Eackerem zginął syn Hamiltona, Philip. Adwersarze stawili się na miejscu około 7 rano ze swoimi sekundantami – Nathanielem Pendletonem (Hamilton) i Williamem Van Nessem (Burr). Hamilton, przeciwnik pojedynków, planował w ogóle nie oddać strzału i tak też zrobił, natomiast Burr oddał jeden strzał, który okazał się śmiertelny. Ranny Hamilton został przewieziony w ciężkim stanie do szpitala, gdzie następnego dnia zmarł. Jego pogrzeb odbył się 14 lipca.
Śmierć Hamiltona oznaczała także polityczną klęskę dla Burra, który dokończył kadencję jako wiceprezydent, ale stracił wszelkie poparcie i był zmuszony wycofać się z polityki.
Historycy i biografowie są zgodni co do tego, że Hamilton świadomie pozwolił się zabić. Kontrowersje budzi jedynie to, czy miało to podłoże osobiste (śmierć najstarszego syna), społeczne (chęć zapewnienia trwałości Unii poprzez własną śmierć) czy polityczne (uniemożliwienie Burrowi zdobycia większej władzy).
Federaliści
Poglądy Hamiltona na gospodarkę oraz system rządzenia państwem doprowadziły do otwartego konfliktu z Thomasem Jeffersonem. Spór ten zarysował się nie tylko w gabinecie Washingtona, ale także w Kongresie i stanowił początek formowania się partii politycznych. W rządzie pierwszego prezydenta Hamiltona wspierali: Henry Knox i Oliver Wolcott Jr.. W Kongresie popierali go m.in.: George Cabot, Rufus King, Philip John Schuyler, Oliver Wolcott, Oliver Ellsworth, Robert Morris i James McHenry. Wokół Hamiltona skupili się kupcy, finansiści oraz zwolennicy reform ekonomicznych. Grupa ta, znana jako federalistów, postulowała silną władzę centralną oraz rząd stabilizujący społeczeństwo i państwo.
Aby zorganizować kampanię na rzecz poparcia dla Hamiltona, jego współpracownicy zadbali o to, aby najważniejsze tytuły prasowe były zarządzane przez zwolenników sekretarza skarbu. W 1789 roku zaczęto wydawać „The Gazette of the United States” – główną gazetę federalistów. Rok później powstała „Columbian Centinel”, a w 1793 roku – pierwsza gazeta codzienna – „The American Minerva”. W tym samym czasie wyraźne antagonizmy pomiędzy Hamiltonem a Jeffersonem doprowadziły do uformowania się dwóch partii – Partii Federalistycznej (której liderem był Hamilton) oraz Partii Demokratyczno-Republikańskiej (na czele której stał Jefferson).
Hamilton, budując swoją partię na autorytecie Washingtona, podczas wyborów prezydenckich w 1792 roku starał się doprowadzić do reelekcji federalisty Johna Adamsa na stanowisko wiceprezydenta. Działania te okazały się skuteczne, bowiem Adams uzyskał 77 głosów w Kolegium Elektorów (przy 50 głosach George’a Clintona).
Życie prywatne
Hamilton poznał swoją przyszłą żonę Elizabeth Schuyler, córkę generała Philipa Johna Schuylera, w 1779 roku w Morristown. Para pobrała się 14 grudnia 1780 roku w Albany. Mieli ośmioro dzieci: Philipa (prawnika), Angelicę (po śmierci brata cierpiała na chorobę psychiczną), Alexandra Jr., Jamesa Alexandra (sekretarza stanu w administracji Andrew Jacksona), Johna Churcha, Willama Stephena, Elizę i Philipa Jr..
Ich najstarszy syn, Philip Hamilton (uznawany przez biografów za najukochańszego syna Alexandra), w jesieni 1801 roku wszedł w konflikt z kapitanem George’em Eackerem, z którym już wcześniej miał problem. W trakcie wymiany zdań Eacker obraził ojca młodego Hamiltona, co skłoniło go do wyzwania kapitana na pojedynek. Philip, przeciwnik zabijania w pojedynkach, planował oddać strzał w powietrze, jednak Eacker go zastrzelił, a młody Hamilton zmarł następnego dnia.
Poglądy
Jeszcze w czasie studiów Hamilton nie opowiadał się za całkowitym uniezależnieniem kolonii północnoamerykańskich od Korony Brytyjskiej i jawnie prezentował swoje poparcie dla monarchizmu. Po wydarzeniach znanych jako „herbatka bostońska” i I Kongresie Kontynentalnym w 1774 roku, Hamilton nadal argumentował za utrzymaniem unii z Wielką Brytanią, podkreślając, że powinna ona pozwolić obywatelom kolonii „być wolnymi, jak tego pragną”. Podczas służby wojskowej pisał listy (pod pseudonimem „The Constitutionalist”), w których krytykował Kongres zaniedbujący sprawy wojskowe. Zaznaczał jednak, że Kongresowi należy nadać większe uprawnienia, aby umocnić Unię i stworzyć jedno, silne państwo federalne, zastępując dotychczasową autonomię stanów. Te poglądy, powtarzane także podczas zjazdów Kongresu Kontynentalnego, wykorzystali na początku XX wieku progresywiści, którzy, zachęcani przez prezydenta Woodrowa Wilsona, planowali szerokie reformy poprzez wzmocnienie państwa.
Wątek kulturalny
W kulturze popularnej XX wieku, Hamilton był często przedstawiany jako postać drugoplanowa w opowieściach poświęconych innym Ojcom Założycielom USA. W porównaniu z nimi przyciągał stosunkowo niewielką uwagę w amerykańskiej kulturze, z wyjątkiem umieszczenia jego podobizny na banknocie o nominale 10 dolarów. Sytuacja ta zmieniła się całkowicie wraz z premierą musicalu Hamilton w 2015 roku, który spowodował ogromne zainteresowanie tą postacią historyczną oraz zapoczątkował kolejne projekty kulturalne z nią związane. W wyniku tego sukcesu zrezygnowano z planów usunięcia wizerunku Hamiltona z banknotu 10-dolarowego.
Teatr i film
Sztuka teatralna Hamilton, wystawiona na Broadwayu w 1917 roku, została napisana przez George’a Arlissa, który zagrał tytułową rolę. Arliss powtórzył rolę Hamiltona w filmie z 1931 roku, którego scenariusz oparty był na przedstawieniu scenicznym.
W 2015 roku postać Hamiltona zyskała ogromne uznanie dzięki sukcesowi musicalu na Broadwayu „Hamilton: An American Musical”. Musical, stworzony przez Lina-Manuela Mirandę, który również odgrywał główną rolę, został oceniony przez New Yorkera jako niezwykłe osiągnięcie. Produkcja Off-Broadway zdobyła nagrodę Drama Desk Award w 2015 roku za najlepszy musical oraz siedem innych nagród tegoż konkursu. W 2016 roku musical Hamilton otrzymał nagrodę Pulitzera za dramat i ustanowił rekord z szesnastoma nominacjami do nagrody Tony Award, z których finalnie wygrał w jedenastu kategoriach, w tym za najlepszy musical. Na podstawie musicalu w 2020 roku nakręcono pełnometrażowy film.
Literatura
Postać Hamiltona zainspirowała powieściopisarkę Gertrude Atherton do napisania fikcyjnej biografii zatytułowanej „Conqueror, Being the True and Romantic Story of Alexander Hamilton”, opublikowanej w 1902 roku. Biografia Rona Chernowa była materiałem źródłowym dla musicalu.
Hamilton był także bohaterem powieści historycznej Gore Vidala „Burr” z 1973 roku.
L. Neil Smith obsadził Hamiltona jako głównego złoczyńcę w tle historycznym swojej powieści z 1980 roku The Probability Broach i jej kontynuacji w serii Konfederacji Ameryki Północnej.
Telewizja
Postać Hamiltona powróciła jako główna rola w krótkim serialu „The Adams Chronicles” z 1976 roku.
George Washington II: The Forging of a Nation, serial telewizyjny z 1986 roku, w którym główną postacią był Hamilton, zagrał Richard Bekins.
John Adams, miniserial HBO z 2008 roku, który opowiadał o II prezydencie Stanów Zjednoczonych, uwzględnił również konflikt z Hamiltonem, w którego wcielił się Rufus Sewell.
Szpiedzy Waszyngtona, dramat AMC, w którym Sean Haggerty powrócił jako Hamilton w ostatnich dwóch sezonach (2016–2017).
Inny
Zorganizowana grupa niewiernych wyborców w wyborach prezydenckich w USA w 2016 roku nazwała się „elektorami Hamiltona”, starając się połączyć swoje działania z artykułem 68 cyklu esejów Federalista.
Przypisy
Bibliografia
Philip Jenkins: Historia Stanów Zjednoczonych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009. ISBN 978-83-233-2830-8. (pol.).
Izabella Rusinowa: Alexander Hamilton. Wrocław: Ossolineum, 1990. ISBN 83-04-03444-1. (pol.).
Wacław Szyszkowski: Twórcy Stanów Zjednoczonych: Waszyngton, Jefferson, Hamilton. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1980. ISBN 83-214-0142-2. (pol.).
Linki zewnętrzne
Alexander Hamilton (1789 – 1795). Departament Skarbu Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2014-05-26]. (ang.).
