Alexander Burnes
Alexander Burnes, znany również jako Bokhara Burnes (ur. 16 maja 1805 w Montrose, zm. 2 listopada 1841 w Kabulu) był brytyjskim podróżnikiem i odkrywcą, który przyczynił się do nawiązania kontaktów brytyjskich z Bucharą.
Początki kariery
Urodził się w Szkocji jako syn lokalnego burmistrza (provost). Służbę wojskową odbywał w Indiach, a w wieku 16 lat dołączył do Kompanii Wschodnioindyjskiej. Szybko opanował hindustani i perski. W 1822 roku rozpoczął pracę w Suracie, a cztery lata później został przeniesiony do Kaćć, gdzie pełnił funkcję asystenta agenta politycznego. Tam zaczął interesować się historią i geografią północno-zachodnich Indii oraz sąsiadujących krajów, które nie były jeszcze właściwie zbadane przez Brytyjczyków.
Podróże
W 1829 roku zaproponował zorganizowanie wyprawy przez dolinę Indusu, jednak jego plan został odrzucony. W 1831 roku Burnes został wysłany do Lahaur, gdzie dostarczył konie, które były prezentem od króla Wilhelma IV dla maharadży Randżita Singha. Burnes ocenił, że konie nie przetrwają podróży lądowej, dlatego wybrał trasę przez dolinę Indusu. W kolejnych latach podróżował do Afganistanu, a także dotarł do Buchary i Persji.
Po powrocie do Wielkiej Brytanii w 1834 roku Burnes opublikował książkę o regionach, które badał. W 1835 roku wrócił do Indii, gdzie został wysłany na dwór Sindhu, by zabezpieczyć realizację traktatu dotyczącego nawigacji na rzece Indus. W 1836 roku został wysłany z misją do afgańskiego emira Dosta Mohammada.
I wojna afgańska
Burnes doradzał gubernatorowi generalnemu, lordowi Aucklandowi, aby wsparł Dosta Mohammeda w utrzymaniu się na afgańskim tronie. Lord Auckland postanowił jednak przychylić się do sugestii Willliama Macnaghtena i poparł pretendenta, Szudżę Szaha.
Po wybuchu I wojny brytyjsko-afgańskiej w 1839 roku Burnes towarzyszył Armii Indusu, a po zdobyciu Kabulu został tam brytyjskim agentem politycznym. 2 listopada 1841 roku tłum zaatakował jego siedzibę w Kabulu. Burnes próbował uciec w przebraniu afgańskim, jednak został rozpoznany i brutalnie zabity.
Publikacje
- Travels into Bokhara. Being an account of a Journey from India to Cabool, Tartary and Persia. Also, narrative of a Voyage on the Indus from the Sea to Lahore, wyd. John Murray, Londyn, 1834, t. I-III
- „On the Commerce of Shikarpur and Upper Scinde” Transactions of the Bombay Geographical Society. t. II, 1836-1838
- Cabool. Being a Personal Narrative of a Journey to, and Residence in that City in the years 1836, 7, and 8, wyd. John Murray, Londyn, 1842
Przypisy
Linki zewnętrzne
Sir Alexander Burnes. [w:] 1911 Classic Encyclopedia [on-line]. (ang.).
