Aleš Hrdlička
Aleš Hrdlička, znany również jako Ales Hrdlicka (ur. 29 marca 1869, zm. 5 września 1943), był czeskim antropologiem fizycznym oraz lekarzem patologiem. Większość swojego życia spędził poza granicami Czech, gdzie oprócz działalności naukowej angażował się w pomoc i organizację życia społecznego Czechów w Stanach Zjednoczonych.
Życiorys
Hrdlička ukończył studia medyczne w New York Eclectic Medical College w 1892 roku oraz w New York Homeopathic College w 1894 roku. Wiedzę z zakresu teorii antropologii zdobył w paryskiej École d’Anthropologie w 1896 roku. Praktyczne umiejętności nabył w Pathological Institute w Nowym Jorku. W ciągu czterech lat od objęcia w 1903 roku kierownictwa sekcji antropologii fizycznej w National Museum of Natural History w Waszyngtonie, przekształcił ją w centrum nowoczesnej amerykańskiej antropologii fizycznej i paleoantropologii, wzbogacając zbiory o bogate kolekcje osteologiczne. W 1918 roku rozpoczął wydawanie czasopisma „American Journal of Physical Anthropology”, a w 1930 roku założył Amerykańską Społeczność Antropologów Fizycznych.
Znaczenie
Aleš Hrdlička interesował się szerokim zakresem zagadnień związanych z antropologią. W latach 1899–1902 zrealizował cztery badania wśród Indian południowo-zachodnich USA oraz północnego Meksyku. Z czasem skoncentrował się na badaniach nad pochodzeniem Indian, wiekiem populacji indiańskich oraz ich rozmieszczeniem geograficznym. Na podstawie materiałów kostnych oraz artefaktów z różnych regionów Ameryki Północnej, Azji Środkowej, Chin i Mandżurii, w latach 1907-1912 sformułował hipotezę o przybyciu pierwszych ludzi na kontynent amerykański pod koniec plejstocenu. Hrdlička brał również udział w ekspedycjach antropologicznych i medycznych w Morawach, Jawie, Południowej Afryce, Indiach, Peru, Argentynie i Australii. W celu potwierdzenia swoich teorii prowadził badania archeologiczne wzdłuż rzeki Jukon na Alasce (1926-1930), na wyspie Kodiak (1931-1934) oraz w Aleutach (1935-1938). Plany badań w Związku Radzieckim uniemożliwił wybuch II wojny światowej.
Hrdlička był przekonany, że człowiek neandertalski stanowi bezpośrednie ogniwo do współczesnego człowieka. Próbował udowodnić swoją tezę poprzez badania uzębienia neandertalczyków i współczesnych ludzi, ze szczególnym naciskiem na siekacze. Swoje argumenty przedstawił w publikacji „Neandertalska faza człowieka” z 1927 roku.
W dorobku naukowym Hrdlički znajduje się ponad 300 prac, z których większość została napisana w języku angielskim. Jego dzieła były w okresie II wojny światowej zakazane w faszystowskiej Europie ze względu na ich antyrasistowską wymowę. W 1930 roku czeski antropolog Jindřich Matiegka otworzył Muzeum Człowieka Aleša Hrdlički na Uniwersytecie Karola w Pradze, którego fundatorem był Hrdlička. Muzeum to posiada zbiory dokumentujące rozwój biologiczny człowieka.
Twórczość
- 1908 – Physiological and Medical Observations Among the Indians of Southwestern United States and Northern Mexiko.
- 1915 – Evolution of Man in the light of recent discoveries and its relation to medicine.
- 1916 – Goiter among the Indians among the Missouri.
- 1919 – Physical Anthropology.
- 1920 – Anthropometry.
- 1924 – O původu a vývoji lidstva i budoucnosti lidstva (razem z B. Kočím).
- 1925 – Old Americans.
- 1927 – Anthropology and Medicine.
- 1930 – The Skeletal Remains of Early Man (Waszyngton).
- 1938 – America and Czechoslovakia (Praga: Ministerstvo zahraničních věcí).
- 1943 – Alaska Diary (1926-1931) (Lancaster: The Jaques Cattell Press).
- 1947 – Practical Anthropometry (Filadelfia).
Przypisy
Bibliografia
- Brandon, Mark A. The Perils of Race-Thinking: A Portrait of Aleš Hrdlička. Central European University Press, 2023.
- Palivec, Viktor: Kdo je Aleš Hrdlička (Praga: Orbis, 1947).
- Soukup, Václav: Dějiny antropologie (Encyklopedický přehled dějin fyzické antropologie, paleoantropologii, sociální i kulturní antropologii) (Praga: Karolinum, 2004; s. 78, 198).
- Wolf, Josef (red.): Integrální antropologie na prahu 21. století (Praga: Karolinum, 2002; strony 161-165).
Linki zewnętrzne
- Muzeum Człowieka Aleša Hrdlički (cz.)
- Hasło Aleš Hrdlička w Ottowej encyklopedii. encyklopedie.seznam.cz [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-30)]. (cz.)
