Alenia Aermacchi M-346

Alenia Aermacchi M-346 Master

Alenia Aermacchi M-346 Master to włoski samolot przeznaczony do szkolenia i treningu, który posiada także uzbrojoną wersję M-346FA. Jest on produkowany przez włoskie konsorcjum Alenia Aermacchi, obecnie znane jako Leonardo.

Historia

Geneza

MAKO

Historia samolotu M-346 sięga lat 80. XX wieku, kiedy to rozpoczęto prace w ramach europejskiego programu badawczego New Technology Trainer (NTT). Celem było zaprojektowanie nowego wojskowego samolotu szkolno-treningowego. W projekcie brały udział takie firmy jak niemiecki Dornier, Deutsche Aerospace oraz francuskie Dassault Aviation, a także włoska Aermacchi. W 1985 roku podpisano umowę o współpracy, co zaowocowało koncepcją jednosilnikowego samolotu treningowego o wadze około 4500 kg. W 1989 roku, korzystając z doświadczeń NTT, rozpoczęto projekt Advanced Trainer AT-2000 (AT-2000), w którym brały udział również inne firmy, takie jak Diehl Aerospace, Saab Group oraz Hellenic Aerospace Industry. W ramach AT-2000 włoscy inżynierowie zaprezentowali koncepcję niewielkiego samolotu o prędkości poddźwiękowej, napędzanego dwoma silnikami odrzutowymi. Jednakże koncepcja ta nie zdobyła uznania, a efektem prac był projekt samolotu szkolno-treningowego znany jako MAKO (High Energy Advanced Trainer). MAKO miał być dwumiejscowym samolotem o masie około 6 ton, zdolnym do osiągania prędkości naddźwiękowej, napędzanym silnikiem General Electric F414M z dopalaczem. Oprócz wersji treningowej planowano również wersję bojową MAKO LCA. Aermacchi miała być odpowiedzialna za budowę skrzydeł i części kadłuba, jednak z powodu różnic w wizji projektu, w listopadzie 1992 roku firma wycofała się z dalszej współpracy. Program AT-2000 został ostatecznie anulowany w 2009 roku z powodu wzrastających kosztów, a MAKO pozostał jedynie w formie makiety.

Jak-130

W maju 1993 roku, w trakcie programu AT-2000, Aermacchi nawiązała współpracę z rosyjskim biurem konstrukcyjnym im. A.S. Jakowlewa oraz słowackim producentem silników Považské Strojárne Letecké Motory w celu budowy nowego, dwusilnikowego samolotu szkolno-treningowego, oznaczonego jako Jak-130 (w Rosji) oraz AEM-130 (we Włoszech). Włoski partner miał odpowiadać za wyposażenie oraz budowę kabiny samolotu, a także jego awionikę. Projekt bazował na konstrukcji UTS-Jak, przeznaczonej dla Sił Powietrznych Federacji Rosyjskiej, które poszukiwały nowego samolotu do szkolenia. Po rozpadzie Związku Radzieckiego, dalsze finansowanie programu stało się niepewne, a konkurencja w postaci samolotu MiG-AT zawirowała sytuację. Jakowlew nawiązał współpracę z Aermacchi, co miało na celu zwiększenie możliwości finansowych projektu, ale różnice wizji między obiema stronami doprowadziły do zakończenia współpracy w 1999 roku.

M-346

Na podstawie wcześniej zdobytej dokumentacji, Aermacchi (w 2006 roku przekształcone w Alenia Aermacchi, obecnie Leonardo) opracowało nową wersję samolotu, modyfikując konstrukcję, instalując nowe wyposażenie oraz silniki Honeywell. Prototyp, oznaczony jako 001-X615, uruchomił silniki 13 kwietnia 2004 roku, a oblot odbył się 15 lipca tego samego roku. W grudniu 2010 roku z linii montażowej zeszły pierwsze dwa egzemplarze dla Włoskich Sił Powietrznych. W 2011 roku samoloty brały udział w Dubai Airshow, gdzie jeden z prototypów uległ wypadkowi po starcie. W 2011 roku przeprowadzono intensywne testy w warunkach wysokich temperatur, które zakończyły się sukcesem. Niestety, 11 maja 2013 roku doszło do kolejnej katastrofy, w której zginął pilot. Po tym incydencie loty M-346 zostały zawieszone na trzy miesiące.

M-346FT

Podczas Farnborough International Airshow w lipcu 2016 roku zaprezentowano nową wersję M-346FT (Fighter Trainer), która była zdolna do przenoszenia różnorodnego uzbrojenia. Przeprowadzono testy z pociskami i bombami kierowanymi, a producent planował dalsze modyfikacje, w tym obniżenie skutecznej powierzchni odbicia radiolokacyjnego. Oczekiwano również, że kraje posiadające wersję szkolną AJT będą mogły zmodernizować swoje samoloty do wersji uzbrojonej.

M-346FA

M-346FA (Fighter Attack) to kolejna wersja, która została zaprezentowana podczas Międzynarodowego Salonu Lotniczego w Paryżu w czerwcu 2017 roku. Przeznaczona specjalnie do działań bojowych, ma być wyposażona w radar Grifo-346, system samoobrony oraz umożliwiać przenoszenie szerokiego wachlarza uzbrojenia. Producent planował również, że M-346FA zachowa funkcje szkoleniowe, w tym symulację systemów uzbrojenia.

M-346LFFA

W lipcu 2020 roku na lotnisku Venegono Superiore zaprezentowano M-346 LFFA (Light Fighter Family of Aircraft), ostateczną konfigurację M-346FA, wyposażoną w nowy radar oraz systemy samoobrony. Wersja LFFA ma być zdolna do przenoszenia różnorodnego uzbrojenia, a według nieoficjalnych informacji, pierwszy zagraniczny klient to Turkmenistan.

Państwa eksploatujące

Włochy

Włoskie Siły Powietrzne (AMI) początkowo zamówiły dziewięć samolotów M-346. W listopadzie 2009 roku podpisano umowę na sześć maszyn (z opcją na dziewięć), a pierwsze samoloty dostarczono w 2011 i 2012 roku do jednostki doświadczalnej 311° Gruppo Reparto Sperimentale Volo. W 2015 roku rozpoczęto pierwszy regularny kurs szkoleniowy. W 2016 roku dostarczono kolejne maszyny, a w lutym 2018 roku zakończono dostawę wszystkich zamówionych samolotów.

Singapur

Siły Powietrzne Republiki Singapuru (RSAF) wybrały M-346 jako następcę TA-4SU Skyhawk, podpisując umowę w 2010 roku. Pierwszy egzemplarz dostarczono w sierpniu 2012 roku, a szkolenie pilotów rozpoczęło się w marcu 2013 roku.

Izrael

W lutym 2012 roku izraelskie Ministerstwo Obrony ogłosiło, że M-346 został wybrany jako nowy samolot do szkolenia zaawansowanego. Siły Powietrzne Izraela podpisały kontrakt na 30 samolotów, które zastąpią TA-4 Ahit. Pierwsze maszyny dostarczono w lipcu 2014 roku, a do 2016 roku izraelskie M-346 zrealizowały ponad 10 tysięcy lotów.

Polska

W Polsce w latach 80. XX wieku zaczęto planować nowy samolot, który miał zastąpić TS-11 Iskra. W 2012 roku Inspektorat Uzbrojenia opublikował zapytanie o oferty na zakup M-346. Po zakończeniu przetargu, w lutym 2014 roku podpisano umowę na dostawę 8 samolotów. Pierwszy M-346 dla Polski wzbił się w powietrze w lipcu 2016 roku, a dostawy wszystkich zamówionych maszyn zakończono w 2017 roku.

Holandia

Królewskie Holenderskie Siły Powietrzne nie eksploatują M-346, ale ich piloci biorą udział w szkoleniu w ramach współpracy z włoskimi siłami powietrznymi, co jest możliwe dzięki porozumieniu międzyrządowemu z 2015 roku.

Nigeria

W maju 2023 roku Nigeria ogłosiła zakup 24 maszyn M-346FA, które będą wykorzystywane do zaawansowanego szkolenia oraz misji wsparcia.

Austria

W grudniu 2024 roku Austria ogłosiła plan zakupu 12 maszyn M-346FA, które będą pełnić rolę zarówno szkoleniową, jak i bojową.

Przyszły i potencjalny eksport

W styczniu 2013 roku Aermacchi oraz General Dynamics ogłosili współpracę w programie T-X, ale ostatecznie nie zdołali zdobyć kontraktu na nowy samolot szkolno-treningowy dla USAF. Negocjacje z Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi w sprawie zakupu M-346 również zakończyły się niepowodzeniem z powodu rozbieżności umownych.