Aleksy Znosko (ur. 12 października 1912 w Brześciu, zm. 15 lipca 1994 w Łomży) był polskim duchownym prawosławnym pochodzenia białoruskiego oraz teologiem.
Życiorys
Był synem kapłana prawosławnego, ks. Konstantego Znoski, oraz jego żony Wiery. Ukończył studia teologiczne na kierunku teologia prawosławna w Studium Teologii Prawosławnej Uniwersytetu Warszawskiego w 1938 roku. Jako student, w dniu 31 maja 1936 roku, przyjął święcenia kapłańskie z rąk metropolity warszawskiego i całej Polski, Dionizego. Początkowo pracował jako wychowawca w internacie dla studentów warszawskiego Studium Teologii Prawosławnej, a następnie został skierowany do pracy duszpasterskiej w parafii w Baranowiczach, a następnie w Świsłoczy.
W 1946 roku, wraz z rodziną, osiedlił się we Wrocławiu, gdzie aktywnie uczestniczył w tworzeniu parafii prawosławnych dla przesiedleńców z Akcji „Wisła” oraz z przedwojennych wschodnich województw II Rzeczypospolitej. Był monitorowany przez Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego we Wrocławiu w kontekście sprawy „Wschód”, dotyczącej domniemanej organizacji szpiegowskiej, która miała działać w porozumieniu z brytyjskim wywiadem przy cerkwiach prawosławnych. 19 lutego 1949 roku został aresztowany pod zarzutem kolaboracji z III Rzeszą, współpracy z władzami II RP oraz wrogiego nastawienia do komunizmu. Piotr Gerent ocenia te zarzuty jako nieuzasadnione. Skazany na dożywotnie pozbawienie wolności, został uwolniony 19 grudnia 1953 roku. Zgodnie z zachowanymi aktami SB, w 1953 roku zwerbowano go na podstawie „kompromitujących materiałów” jako TW o pseudonimie Kopernik. Materiały przeciwko ks. Znosce zbierano od 1948 roku. W zebranych dokumentach oskarżono go o sporządzenie listy proskrypcyjnej dla okupacyjnej żandarmerii. Świadkowie twierdzili także, że podczas uroczystości w cerkwi w Zabłudowie określił prześladowania Żydów jako sąd boży nad nimi za ich antychrześcijańskie działania. Oskarżono go również o zorganizowanie oddziału Komitetu Białoruskiego w Świsłoczy oraz wyznaczenie członków jego zarządu i rekrutację kolejnych sympatyków.
Po zwolnieniu przeniósł się do Warszawy, gdzie został wykładowcą w Prawosławnym Seminarium Duchownym. Następnie pełnił funkcję proboszcza w różnych parafiach w Bielsku Podlaskim i Białymstoku, a od 1960 do 1972 roku był proboszczem w parafii św. Jana Klimaka w Warszawie. W 1959 roku obronił dysertację doktorską na wydziale teologii Uniwersytetu Preszowskiego, poświęconą tworzeniu akafistów w Rosyjskim Kościele Prawosławnym.
W 1972 roku zrezygnował z funkcji proboszcza i do końca życia poświęcił się pracy naukowej na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Zmarł w domu swojego syna w Łomży i został pochowany na cmentarzu prawosławnym na warszawskiej Woli.
Jego brat Mitrofan również został duchownym prawosławnym, a także biskupem Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego poza granicami Rosji.
Główne prace naukowe
Był autorem pierwszego w Polsce podręcznika dotyczącego prawosławnego prawa kanonicznego pt. Prawosławne prawo kościelne (Wydawnictwo ChAT: część I, 1973; część II, 1975). Pracował również nad tłumaczeniem pełnego tekstu kanonów obowiązujących w Kościele Prawosławnym z języka cerkiewnosłowiańskiego na język polski; z tej pracy opublikowano jedynie pierwszą część, obejmującą Kanony Apostolskie oraz kanony 6 Soborów Powszechnych oraz 6 kolejnych Soborów Lokalnych (Kanony Kościoła Prawosławnego w przekładzie polskim. T. I w 3 wol., 1978).
Przypisy
