Aleksy, właściwie Fiodor Aleksiejewicz Sołowjow (ur. 5 stycznia?/17 stycznia 1846 w Moskwie, zm. 2 października 1928 w Siergijewie) – był rosyjskim duchownym prawosławnym, wielkim schimnikiem oraz świętym prawosławnym.
Życiorys
Rodzina i wykształcenie
Był synem prawosławnego kapłana, protoprezbitera Aleksieja Sołowjowa, który służył w cerkwi św. Symeona Słupnika w Moskwie, oraz jego żony Marii z domu Protopopowej. Fiodor był jednym z dziesięciorga dzieci tego małżeństwa. Jego matka, Marija Sołowjowa, zmarła w 1854 roku w wyniku epidemii cholery, a po jej śmierci opiekę nad dziećmi przejął ojciec z pomocą swojej matki Anny Sołowjowej oraz opiekunki Tatiany.
Fiodor zdobył wykształcenie teologiczne w szkole duchownej przy Monasterze Spaso-Andronikowskim, a następnie kontynuował naukę w seminarium duchownym w Moskwie, gdzie był jednym z najlepszych uczniów. Nie zdecydował się jednak na studia teologiczne na poziomie uniwersyteckim, ponieważ pragnął jedynie pełnić posługę diakona. 12 lutego 1867 roku ożenił się z Anną Smirnową, córką kapłana z cerkwi św. Klemensa w Moskwie, którą znał od dzieciństwa. Tydzień po ślubie przyjął święcenia diakońskie z rąk metropolity moskiewskiego Filareta, który skierował go do służby w cerkwi św. Mikołaja. W 1868 roku w rodzinie Sołowjowów urodził się syn Michaił, ale cztery lata później Anna zmarła na gruźlicę.
Biały duchowny
Po śmierci żony, diakona Sołowjowa wspierał proboszcz parafii św. Mikołaja, protoprezbiter Wasilij Nieczajew. Zachęcił młodego duchownego do pracy w gazetach wydawanych przy cerkwi, takich jak „Duszepoleznoje cztienije”, gdzie Sołowjow zaczął publikować artykuły. Rozpoczął również lekturę literatury teologicznej, w tym tekstów patrystycznych, chociaż krytycznie odnosił się do współczesnej literatury pięknej, surowo oceniając Tołstoja, oskarżając go o zniechęcanie do prawosławia. W swojej ocenie powieści „Bracia Karamazow” docenił jedynie fragmenty dotyczące starca Zosimy. Jednocześnie pracował jako katecheta w przytułkach dla sierot oraz jako prywatny katecheta rodziny słowianofilskiego filozofa J. Samarina, angażując się w życie charytatywne i uczestnicząc w dyskusjach filozoficznych.
W 1895 roku został przeniesiony do pracy duszpasterskiej w soborze Zaśnięcia Matki Bożej na Kremlu moskiewskim, co było wynikiem decyzji metropolity moskiewskiego Sergiusza, który wprowadził nowy sposób śpiewu cerkiewnego w tym miejscu. Diakon Fiodor Sołowjow, znany z pięknego głosu, 4 czerwca 1895 roku przyjął święcenia kapłańskie. W 1897 roku został spowiednikiem duchowieństwa w soborze, a w 1898 roku uzyskał godność protoprezbitera.
Mnich
W październiku 1898 roku ks. Sołowjow uzyskał zgodę na rozpoczęcie życia monastycznego. Początkowo osiedlił się w skicie Paraklit, będącym placówką filialną Ławry Troicko-Siergijewskiej, ale ostatecznie trafił do Pustelni św. Zozyma i Smoleńskiej Ikony Matki Bożej, gdzie 30 listopada 1898 roku złożył wieczyste śluby mnisze przed igumenem Germanem, przyjmując imię zakonne Aleksy na cześć św. Aleksego, metropolity kijowskiego. W monasterze został spowiednikiem wspólnoty, śpiewał na klirosie oraz odprawiał nabożeństwa. Później zrezygnował z śpiewania w chórze mnichów i zajął się prowadzeniem katechezy dla mniej wykształconych teologicznie zakonników. Od 1906 roku jego jedynym obowiązkiem stało się spowiadanie mnichów i pielgrzymów oraz udzielanie im duchowych rad, co przyniosło mu sławę świętego starca.
W 1908 roku mnich Aleksy rozpoczął jeszcze bardziej surowe życie ascetyczne. Penitentów przyjmował jedynie w soboty i niedziele, a świeckich pielgrzymów (z wyjątkiem rodziny syna) przestał przyjmować w swojej celi, dopuszczając innych mnichów jedynie w piątki w określonych godzinach. Wśród spowiadających się był wielka księżna Elżbieta, Siergiej Bułgakow, Paweł Fłorienski, Nikołaj Durnowo oraz ihumenia Tamara (Mardżanowa), twórczyni skitu św. Serafina i Ikony Matki Bożej „Znak” pod Moskwą. Aleksy polecał swoim uczniom duchowym lekturę Pisma Świętego oraz tekstów starców Doroteusza, Jana Klimaka i Jana Kronsztadzkiego. Wierni uważali, że miał dar przewidywania przyszłości oraz zdolność dostrzegania wydarzeń z życia swoich rozmówców, o których nie mógł mieć wiedzy.
W 1914 roku jego stan zdrowia znacznie się pogorszył. Dwa lata później przestał przyjmować uczniów duchowych i żył w całkowitej izolacji, uczestnicząc jedynie w nabożeństwach oraz regularnie spowiadając się przed igumenem Germanem. Opuścił swoją celę dopiero w 1917 roku, gdy został wybrany na delegata duchowieństwa zakonnego na Sobór Lokalny Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Zlecono mu dokonanie wyboru nowego patriarchy moskiewskiego i całej Rusi poprzez losowanie jednej z trzech kart z imionami kandydatów, którzy w pierwszej turze zdobyli najwięcej głosów. Tak oto urząd patriarszy objął dotychczasowy metropolita moskiewski i kołomieński Tichon.
W 1919 roku Aleksy złożył śluby mnisze wielkiej schimy. Po zlikwidowaniu Pustelni św. Zozyma i Smoleńskiej Ikony Matki Bożej przez władze radzieckie w 1923 roku, schimnich osiedlił się w domu swojej duchowej córki, W. Wierchowcewej, w Siergijewie, gdzie był już obłożnie chory. Zmarł w 1928 roku i został pochowany na cmentarzu Kukujewskim w mieście, w którym spędził ostatnie lata życia. W 1953 roku jego szczątki zostały ekshumowane i przeniesione na tzw. stary cmentarz w tej samej miejscowości, a w 1994 roku do reaktywowanej Pustelni św. Zozyma i Smoleńskiej Ikony Matki Bożej.
Kult
W 2000 roku został kanonizowany przez Rosyjski Kościół Prawosławny.
Przypisy
