Aleksy Klawek (urodzony 11 maja 1890 roku w Rogoźnie, zmarł 22 listopada 1969 roku w Katowicach) był polskim biblistą, duchownym katolickim, oraz profesorem na Uniwersytecie Lwowskim i Jagiellońskim. Był także członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.
Życiorys
Był synem Ignacego i Anny z Krupików. Uczył się w gimnazjum w Rogoźnie, a następnie studiował w seminariach duchownych w Poznaniu i Gnieźnie (1909–1913). 15 lutego 1913 roku przyjął święcenia kapłańskie w Gnieźnie. W latach 1914–1917 odbył studia z zakresu biblistyki i orientalistykę na uniwersytetach w Münster, Monachium oraz Wrocławiu, a także zgłębiał asyrologię na uniwersytecie w Paryżu w 1922 roku. Na uniwersytecie w Münster obronił doktorat teologii w 1917 roku na podstawie pracy Das Gebet zu Jesus. W latach 1919–1922 nauczał biblistyki Starego i Nowego Testamentu w seminariach gnieźnieńskim i poznańskim; w 1923 roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Lwowskim na podstawie pracy Noc Betlejemska. Historia czy legenda i został profesorem nadzwyczajnym tej uczelni. Został również kierownikiem Katedry Starego Testamentu i pozostawał na Uniwersytecie Lwowskim do 1939 roku, pełniąc w roku akademickim 1926/1927 funkcję dziekana Wydziału Teologicznego, a w latach 1933/1934 prorektora. Od 1929 roku był profesorem zwyczajnym. W czasie II wojny światowej przez pewien czas był więziony przez Niemców, a następnie ukrywał się w diecezji tarnowskiej. W latach 1945–1966 wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim, kierując Katedrą Starego Testamentu (1945–1954) oraz pełniąc funkcję dziekana Wydziału Teologicznego (1947–1951). Od 1966 roku, aż do swojej śmierci, prowadził wykłady z biblistyki Starego Testamentu w Seminarium Duchownym w Krakowie. Zmarł w Katowicach w 1969 roku i spoczywa na cmentarzu parafialnym w Rogoźnie.
Jako duchowny pełnił rolę wikariusza w kilku parafiach archidiecezji poznańskiej, a podczas studiów w Niemczech pracował także w polskich parafiach dla emigrantów. W 1918 roku był kapelanem w obozie jenieckim w Rydzynie. W 1922 roku ubiegał się o kierownictwo Katedry Biblistyki Nowego Testamentu na Uniwersytecie Poznańskim, jednak bez powodzenia, ponieważ otwarcie Wydziału Teologicznego tej uczelni zostało opóźnione. We Lwowie angażował się w Międzyuczelnianą Komisję Akademicką dla szkół wyższych, przyczyniając się do ukończenia budowy domu akademickiego, powstania trzech nowych kaplic oraz utworzenia organizacji wspierającej studentów finansowo. Organizował I Zjazd Teologów Polskich we Lwowie (1928) oraz Zjazdy Polskiego Towarzystwa Teologicznego w Krakowie (1945, 1948) i Lublinie (1946). W 1948 roku został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1933 roku brał udział w pracach Komisji Orientalistycznej PAU. Działał również w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk (od 1921 roku członek honorowy, 1921–1923 wiceprzewodniczący Komisji Teologicznej), Towarzystwie Naukowym we Lwowie, Polskim Towarzystwie Teologicznym (1924–1939 sekretarz) oraz Polskim Towarzystwie Orientalistycznym (1929–1939 członek zarządu, 1968 członek honorowy). W latach 1924–1939 był redaktorem naczelnym pisma Collectanea Theologica, a w 1948 roku należał do grona założycieli pisma Ruch Biblijny i Liturgiczny, w którym pełnił funkcję pierwszego redaktora naczelnego aż do 1954 roku.
Po likwidacji Wydziału Teologicznego we Lwowie w listopadzie 1939 roku opuścił to miasto.
Dzieła
Jego badania naukowe obejmowały biblistykę Starego i Nowego Testamentu, orientalistykę, historię starożytną Bliskiego Wschodu oraz etymologię. Biblię traktował jako dzieło literackie i wprowadził zasady nauk o tekstach religijnych do badań jej tekstu. Zajmował się historią przekładów psalmów na język polski, badając dorobek Jana Kochanowskiego w tej dziedzinie oraz pochodzenie słowa „psalm”. Współpracował z pismami Przegląd Teologiczny oraz Ruch Teologiczny. Jego prace naukowe były wysoko cenione, w tym przez Karola Wojtyłę. Ogłosił przekłady Officium Parvum (1949), Officium Deffunctorum (1949) oraz ksiąg Nowego Testamentu, a także ponad 320 własnych prac, w tym:
- Princeps exegetarum. Ku czci Św. Hieronima (1920)
- Adres listu do Filipensów (1925)
- Imię Jezus w świetle filologii biblijnej (1925)
- Uwagi filologiczne do wiersza Phil 2,6 (1925)
- Znaczenie słowa „katylama” u Łukasza 2,7 (1925)
- Mapa Palestyny (1926, z Eugeniuszem Romerem)
- De pronunciatione vocis Jerusalem (1932)
- Imię hebrajskie Boga „Jahwe” i „Eluhim” (1932)
- Psałterz. Przekład na język polski (1938)
- Etymologia imienia Maria (1948)
- Pojęcie prawdy w literaturze biblijnej (1949)
- X. Jakub Wujek w opinii wieków (1950)
- Dekret Stolicy Apostolskiej w sprawie historyczności ksiąg świętych (1962)
- Konstytucja o Objawieniu (1966)
- Wyraz „biblia” i jego równoznaczniki (1967)
- Znalezienie przysięgi antymodernistycznej (1967)
Przypisy
Bibliografia
Biogramy uczonych polskich. red. Andrzej Śródka i Paweł Szczawiński. T. I: Nauki społeczne, zesz. 2: K-O. Wrocław: Ossolineum, 1984. Brak numerów stron w książce.
Z Rogoźna dla Polski – ks. Aleksy Klawek. [dostęp 2013-05-16].
