Aleksiej Grigorjewicz Stachanow, właściwie Andriej, ros. Алексей Григорьевич Стаханов (ur. 21 grudnia 1905?/3 stycznia 1906 we wsi Ługowaja w guberni orłowskiej, zm. 5 listopada 1977 w Doniecku) był górnikiem dołowym w kopalni „Centralnaja-Irmino” oraz Bohaterem Pracy Socjalistycznej, który osiągnął 1400% normy wydobycia, będąc prekursorem ruchu stachanowskiego.
Życiorys
Po urodzeniu, w trakcie chrztu, otrzymał imię Andriej. Ukończył jedynie trzy klasy szkoły podstawowej, a następnie pracował jako rolnik w pobliżu Orła. Razem z żoną Jewdokiją osiedlił się w Donbasie, gdzie rozpoczął pracę jako górnik. W związku małżeńskim doczekał się córki Kławy oraz syna Wiktora.
W nocy z 30 na 31 sierpnia 1935 roku, Aleksiej Stachanow w trakcie jednej zmiany w kopalni Centralnaja-Irmino w Kadyjewce, wydobył 102 tony węgla, co stanowiło 1400% normy (norma wynosiła 7 ton). Pomysł bicia rekordu wyszedł od Konstantina Pietrowa, szefa zakładowej organizacji partyjnej, który chciał w ten sposób uratować kierownictwo przed zesłaniem do obozu pracy, gdyż kopalnia miała problemy z realizacją planów i była jedną z najmniej efektywnych w regionie. Mimo oporu dyrektora kopalni oraz obaw górników, Pietrow znalazł ochotnika w osobie Stachanowa. Dyrekcja zgodziła się na próbę bicia rekordu w nocy, kiedy kopalnia była zamknięta. Stachanow otrzymał do pomocy dodatkowych górników: dwóch do ładowania i wywożenia węgla, dwóch do stemplowania chodnika, jednego do oświetlania pola pracy oraz dziennikarza lokalnej gazety. Cały wydobyty urobek był przypisany tylko jemu, zamiast dzielić go na wszystkich zaangażowanych w pracę górników.
Następnego dnia rano komisja partyjna przyznała mu nagrody w postaci domu, konia z rzędem oraz bryczki, a także premii równoważnej trzem pensjom miesięcznym oraz dwóch miejsc w klubie górniczym. Przed kopalnią zebrał się tłum, w którym byli zarówno gratulujący mu rekordzisty, jak i tacy, którzy mu grozili z powodu obaw, że jego osiągnięcie może skutkować zwiększeniem norm dla wszystkich górników.
Dzień po pobiciu rekordu w gazecie „Prawda” ukazała się krótka notka, w której imię Stachanowa zapisano jako Aleksiej zamiast Andriej. Z inicjatywy Józefa Stalina w kolejnych dokumentach zmieniono jego imię na Aleksiej.
Miesiąc po ustanowieniu rekordu, podczas zjazdu górniczych przodowników pracy w Moskwie, Stachanow otrzymał gratulacje od Stalina, który jednocześnie nakazał mu zakończenie małżeństwa, ponieważ jego żona nie była przychylna rekordowi oraz ustrojowi w ZSRR. Dwa miesiące później Stachanow osiedlił się na stałe w Moskwie i został skierowany do Akademii Przemysłowej, gdzie zamieszkał w prestiżowym Domu na Nabierieżnej. Nie wiedząc o tym, administracja państwowa zakończyła jego małżeństwo, a on sam zakochał się w Galinie Bondarienko, z którą wkrótce się ożenił. W okresie przedwojennym nawiązał także przyjaźń z Wasilijem Stalinem, synem Józefa Stalina.
Kiedy niemieckie wojska najechały ZSRR, zgłosił się do wojska, jednak na polecenie Stalina nie został wcielony do Armii Czerwonej, lecz mianowany dyrektorem nowego wydziału w ministerstwie przemysłu węglowego. Jako symbol przodownictwa pracy był także deputowanym do Rady Najwyższej ZSRR.
W 1957 roku, na polecenie Nikita Chruszczowa, został wysłany do Czystiakowa, gdzie objął stanowisko naczelnika trustu „Czistiakow antracyt”, a następnie został pomocnikiem głównego inżyniera w Zarządzie Kopalni nr 2/43 w truście „Toresantracyt”. W tym okresie zmagał się z problemem alkoholowym.
Za czasów Chruszczowa zakazano także określania przodowników pracy mianem stachanowców, ponieważ uznano, że ruch stachanowski przynosi więcej szkód niż korzyści. Dopiero w czasach Leonida Breżniewa Stachanow odzyskał uznanie. W 1970 roku, z okazji 35. rocznicy ruchu stachanowskiego, Breżniew zaprosił go do Moskwy, gdzie po raz drugi odznaczył go Orderem Lenina oraz Medalem „Sierp i Młot” Bohatera Pracy Socjalistycznej. Stachanow ponownie zaczął odwiedzać zakłady pracy, jednak podczas jednego z przyjęć doznał poważnego wylewu i w 1971 roku trafił do ośrodka dla osób z zaburzeniami psychicznymi w Doniecku, gdzie po kilku latach stracił kontakt z rzeczywistością. Zmarł w 1977 roku, dzień po wizycie Konstantina Pietrowa i Władimira Bieszuli. Na jego cześć Kadyjewkę przemianowano na Stachanow.
Rekord Aleksieja Stachanowa został pobity w sierpniu 2010 roku przez ukraińskiego górnika Serhija Szemuka, który przy użyciu nowoczesnego młota wydobył 170 ton.
Ordery i odznaczenia
Order Lenina
Złoty Medal „Sierp i Młot”
Order Czerwonego Sztandaru Pracy i inne.
Zobacz też
- Wincenty Pstrowski
- Franciszek Apryas
- Wang Jinxi
Przypisy
Bibliografia
Peter Kenez: Odkłamana historia Związku Radzieckiego. Warszawa: 2006. ISBN 978-83-11-11031-1.
Józef Smaga: Narodziny i upadek imperium ZSRR 1917-1991. Kraków: 1992. ISBN 83-7006-456-6.
