Aleksiej Jelisiejewicz Kułakowski
Aleksiej Jelisiejewicz Kułakowski, znany również jako Eksiukulach Eleksiej (urodzony 4 marca 1877 w ułusie tattińskim, zmarły 6 czerwca 1926 w Moskwie), był jakuckim poetą i pisarzem. Należał do grona założycieli literatury jakuckiej, obok takich postaci jak Aniempodist Sofronow i Nikołaj Nieustroje.
Życiorys
Kułakowski ukończył szkołę realną, a następnie pracował jako urzędnik niskiego szczebla oraz nauczyciel. Był jednym z pionierów jakuckiej literatury. Jego twórczość inspirowana była folklorem Jakutów, w tym ustną twórczością ludową, a także rosyjską literaturą realistyczną. Utrzymywał przyjacielskie relacje z rosyjskimi zesłańcami na Syberię, znanymi jako narodnicy. Jego wiersz „Zaklinanije Bajanaja”, stworzony w 1900 roku, uznawany jest za pierwszy utwór pisanej literatury jakuckiej. Wśród jego licznych wierszy i poematów wyróżnia się utwór „Snowidienija szamana”, napisany w 1910 roku, który odznacza się głęboką refleksją filozoficzną oraz bogatym językiem, będąc rezultatem długich przemyśleń Kułakowskiego na temat losów Jakutów i sytuacji w świecie. W 1908 roku Kułakowski dokonał tłumaczenia fragmentów poematu Michaiła Lermontowa „Demon” na język jakucki.
W 1912 roku zaprezentował plan „ratowania ludu jakuckiego” oraz jego kultury, proponując, aby Jakuci zjednoczyli się wokół inteligencji i tojonów (tradycyjnych liderów jakuckich). Uważał, że bogacze, pogrążając Jakutów w ubóstwie, odbierają im energię i chęć do ciężkiej pracy. Tworzył pod pseudonimem Eksikulach Aleksiej, nawiązując do mitycznego jakuckiego orła o dwóch głowach. Postrzegał siebie jako Jakuta oraz obywatela wielkiej Rosji, państwa, którego częścią była i powinna pozostać Jakucja.
W 1917 roku został komisarzem Rządu Tymczasowego dla okręgu wierchojańskiego. Był przeciwnikiem rewolucji październikowej i nie uznawał rządów Rady Komisarzy Ludowych ani Centralnego Komitetu Wykonawczego Rad Syberii. W marcu 1918 roku zjazd okręgowy pod jego przewodnictwem określił bolszewików jako „niewiernych synów ojczyzny, zarówno Moskwy, jak i Syberii”. W początkowym okresie rządów radzieckich, w lipcu i sierpniu 1918 roku, ukrywał się w tundrze. Powrócił do działalności publicznej po utworzeniu Ogólnorosyjskiego Rządu Tymczasowego w Omsku.
Po klęsce Aleksandra Kołczaka i zwycięstwie bolszewików w rosyjskiej wojnie domowej, Kułakowski znalazł zatrudnienie w instytucjach kulturalno-oświatowych oraz jako nauczyciel. W 1922 roku wziął udział w antybolszewickim powstaniu Jakutów, które zostało stłumione, ale jego liderzy zostali objęci amnestią, co umożliwiło Kułakowskiemu powrót do Jakucka i przygotowanie swoich prac literackich oraz krajoznawczych do publikacji. W 1925 roku udał się do Baku na I zjazd turkologiczny, jednak zmarł w drodze z powodu choroby. Został pochowany na Cmentarzu Daniłowskim w Moskwie.
W 1943 roku biuro obwodowego komitetu KPZR zakazało druku, rozpowszechniania i studiowania tekstów Kułakowskiego, uznając go za „nacjonalistę”, jednak już rok później decyzja ta została cofnięta. W 1952 roku ten sam organ partyjny ponownie wprowadził zakaz publikacji dzieł jakuckiego poety. W 1962 roku partia uznała Kułakowskiego za jednego z pierwszych twórców literatury jakuckiej oraz wybitnego działacza kulturalnego i społecznego, a ostatnie ograniczenia dotyczące publikacji jego prac zostały zniesione podczas pieriestrojki.
W 1992 roku rząd Republiki Jakucji postawił nowy pomnik na jego grobie. Kułakowski jest patronem wielu instytucji kulturalnych w Jakucji, a także przyznawana jest nagroda jego imienia za działalność na rzecz kultury duchowej ludów Jakucji.
