Aleksiej Kruczonych

Aleksiej Jelisiejewicz Kruczonych (ros. Алексей Елисеевич Кручёных; ur. 9 lutego?/21 lutego 1886 w Olewsku, zm. 17 lipca 1968 w Moskwie) był rosyjskim pisarzem, poetą oraz teoretykiem kubofuturyzmu w okresie rosyjskiego srebrnego wieku. Współpracował z D. Burlukiem, W. Chlebnikowem i W. Majakowskim przy tworzeniu futurystycznych manifestów poetyckich w latach 1910–1913 oraz był współautorem tzw. języka pozarozumowego razem z W. Chlebnikowem.

Życiorys

Kruczonych pochodził z rodziny chłopskiej; jego ojciec był Sybirakiem, a matka Polką. W 1906 roku ukończył studia artystyczne w Odessie, a rok później osiedlił się w Moskwie, gdzie rozpoczął pracę w dziennikarstwie. Od 1912 roku stał się częścią kręgu futurystów związanych z grupą Hylaea. Wspólnie z Majakowskim, Burliukiem i Chlebnikowem opublikował manifest „Policzek wymierzony powszechnemu smakowi” (ros. Пощёчина общественному вкусу) i brał udział w almanachach futurystów.

Kruczonych był głównym teoretykiem oraz praktykiem „poezji pozarozumowej”. Jego sława wzrosła dzięki glosolalicznemu pięciowierszowi z 1913 roku:

dyr buł szczyl

ubieszszczur

skum

wy so bu

r ł ez.

Twierdził, że „w tym pięciowierszu jest więcej rosyjskości, niż w całej poezji Puszkina”.

W 1916 roku ożenił się z malarką Olgą Rozanową. W czasie I wojny światowej oraz rewolucji październikowej przebywał w Gruzji, gdzie w Tbilisi założył grupę futurystów „410”. Po powrocie do Moskwy w latach dwudziestych zbliżył się do grupy LEF, a utrzymanie znajdował w antykwarycznym handlu książkami. Publikował swoje futurystyczne utwory w małych nakładach, drukowane na powielaczu.

Wraz z Wielimirem Chlebnikowem (prolog), Michaiłem Matiuszynem (muzyka) oraz scenografią Kazimierza Malewicza, stworzył „pierwszą operę futurystyczną” zatytułowaną „Zwycięstwo nad słońcem” (Победа над солнцем), do której napisał libretto. Prapremiera tego dzieła rosyjskiej awangardy miała miejsce 3 grudnia 1913 roku w Sankt Petersburgu.

W latach trzydziestych, po samobójstwie Majakowskiego oraz rozstrzelaniu przyjaciela, Igora Terentiewa, zaniechał działalności twórczej. W latach 50. wspierał młodych poetów.

Wybrana twórczość

Zbiory wierszy

1912 – Mirskonca (ros. Мирсконца)
1912–1913 – Starinnaja lubow’. Buch lesinyj (ros. Старинная любовь. Бух лесиный)
1913:

Pomada (ros. Помада)
Wzorwal (ros. Взорваль)
Wozropszczem (ros. Возропщем)
Porosiata (ros. Поросята)
Utinoje gniezdyszko… durnych słow (ros. Утиное гнездышко… дурных слов)

1915 – Zaumnaja gniga (ros. Заумная гнига)
1916 – Wojna (ros. Война)
1917 – Uczites’ chudogi (ros. Учитесь худоги)
1922:

Gołodniak (ros. Голодняк)
Zudiesnik (ros. Зудесник)

1927 – Czetyrie fonieticzeskich romana (ros. Четыре фонетических романа)
1930 – Ironiada (ros. Ирониада)
Te li le (ros. Тэ ли лэ)

Publicystyka

1923:

Apokalipsis w russkoj lit-rie (ros. Апокалипсис в русской лит-ре)
Faktura słowa (ros. Фактура слова)
Sdwigołogija russkogo sticha (ros. Сдвигология русского стиха)

1925 – LEF agitki Majakowskogo, Asiejewa, Trietjakowa (ros. ЛЕФ агитки Маяковского, Асеева, Третьякова)
1926 – Na bor’bu s chuliganstwom w litieraturie (ros. На борьбу с хулиганством в литературе)
1927 – Nowoje w pisatielskoj tiechnikie (ros. Новое в писательской технике)
1928 – 15 let russkogo futurizma (ros. 15 лет русского футуризма)
Słowo kak takowoje (ros. Слово как таковое)
Tajnyje poroki akadiemikow (ros. Тайные пороки академиков)