Aleksiej Pawłowicz Fedczenko
Aleksiej Pawłowicz Fedczenko (ros. Алексей Павлович Федченко), urodzony 7 lutego?/19 lutego 1844 roku w Irkucku, zmarł 15 września 1873 roku w Chamonix-Mont-Blanc. Był on rosyjskim przyrodnikiem, podróżnikiem oraz badaczem Azji Środkowej.
Fedczenko przyszedł na świat w Irkucku, chociaż jego rodzina miała korzenie ukraińskie (dziadek osiedlił się na Syberii). Jego ojciec był właścicielem kopalni złota, jednak po bankructwie zostawił żonę oraz dwoje dzieci w trudnej sytuacji finansowej. Aleksiej uczęszczał do gimnazjum w rodzinnym mieście, a później kontynuował naukę na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Uniwersytetu Moskiewskiego. W 1864 roku, w wieku dwudziestu lat, ukończył studia, uzyskując tytuł kandydata nauk. Zmuszony do zarobkowania, podjął pracę jako nauczyciel przyrody. Po dwóch latach awansował na pomocnika inspektora studentów moskiewskiego uniwersytetu, co umożliwiło mu korzystanie z uniwersyteckich pracowni oraz zbiorów. W 1867 roku ożenił się z Olgą Aleksandrowną Armfeld, córką profesora uniwersytetu. Olga była jego wierną towarzyszką w życiu i podróżach, interesując się botaniką i gromadząc zielniki podczas wypraw. Wykonała także wiele rysunków, które później wykorzystał mąż w swoich publikacjach.
W lipcu 1867 roku małżeństwo wyruszyło w podróż do Finlandii i Szwecji. W 1868 roku Fedczenko został wysłany przez Towarzystwo Miłośników Przyrody na podróż studyjną do Austrii oraz Włoch. Osiedlił się w Neapolu, gdzie spotkał przyjaciela z czasów studenckich, entomologa i podróżnika Wasilija Fiodorowicza Oszanina. W Neapolu, nad brzegiem Zatoki Neapolitańskiej, pod przewodnictwem znanego niemieckiego zoologa i parazytologa Rudolfa Leuckarta, założyli pierwszą w regionie stację badawczą. Jeszcze w tym samym 1868 roku wyruszył w podróż do Azji Środkowej. W 1869 roku dotarł z Taszkentu przez Syr-darię do Samarkandy. Wiosną 1870 roku przeszedł przez Góry Turkiestańskie, badając Góry Zarafszańskie, gdzie dotarł do jeziora Iskander-kul. Wiosną następnego roku eksplorował wschodnią część pustyni Kyzył-kum. W 1871 roku odwiedził Kokand, przyglądając się Górom Ałajskim oraz badając Kotlinę Fergańską. Z przełęczy Tengizbaj, znajdującej się w Górach Ałajskich, ujrzał po drugiej stronie Doliny Ałajskiej potężny szczyt, który po raz pierwszy opisał i nazwał Szczytem Kaufmana (dzisiejszy Szczyt Lenina).
Po powrocie do Moskwy, wkrótce wyruszył do Europy, aby prowadzić badania nad geologią i lodowcami Alp. Zmarł na skutek wycieńczenia i zimna, porzucony przez dwóch niedoświadczonych przewodników podczas wyprawy na jeden z lodowców masywu Mont Blanc, mając zaledwie 29 lat. Został pochowany na angielskim cmentarzu w Samoëns.
Notatki Fedczenki z jego azjatyckich wypraw zostały opublikowane po jego śmierci w trzech tomach. Na jego cześć największy lodowiec w Pamirze nosi nazwę Lodowiec Fedczenki, a jedna z asteroid (3195) również została nazwana jego imieniem.
Jako przyrodnik i parazytolog, Fedczenko opisał cykl życiowy robaka medyńskiego, podskórnego nitkowca, wywołującego drakunkulozę.
Bibliografia
- Biel Stanisław: Pik Lenina, w: „Poznaj Świat” nr 1/1968, s. 3–8.
- Gieysztorowa Irena: Aleksiej Pawłowicz Fedczenko i jego lodowiec, w: „Poznaj Świat” nr 3/1975, s. 9–11.
- Grove David I.: A History Of Human Helminthology. C.A.B International, s. 797. ISBN 0-85198-689-7.
