Aleksiej Pawłowicz Budberg, znany również jako von Budberg (urodzony 9/21 maja 1869, zmarł 15 grudnia 1945 w San Francisco) – był rosyjskim wojskowym, generałem, który brał udział w wojnie domowej w Rosji po stronie Białych. Pełnił funkcję ministra wojny w rządzie admirała Aleksandra Kołczaka od maja do sierpnia 1919 roku. Jest autorem wspomnień zatytułowanych Dniewnik białogwardiejca.
Życiorys
Kariera wojskowa w Rosji
Budberg pochodził z arystokratycznej rodziny z guberni liflandzkiej. W 1889 roku ukończył Michajłowską Szkołę Artylerii w Petersburgu, uzyskując tytuł podporucznika, i rozpoczął służbę w 3. brygadzie gwardii i grenadierów, która później została przekształcona w 3. artyleryjską brygadę lejbgwardii. W latach 1892-1895 studiował w Nikołajewskiej Akademii Sztabu Generalnego, gdzie ukończył naukę jako jeden z najlepszych studentów. Mimo możliwości wyboru dalszej służby w gwardii lub w dowolnym okręgu wojskowym w Rosji, Budberg (wtedy sztabskapitan) zdecydował się na Nadamurski Okręg Wojskowy. W latach 1896-1897, zgodnie z tradycją, dowodził jednostką liniową, kompanią w 4. wschodniosyberyjskim batalionie liniowym. W latach 1897-1899 był oberoficerem do specjalnych poleceń przy sztabie Nadamurskiego Okręgu Wojskowego. W 1899 roku awansował na pułkownika i został przeniesiony na stanowisko oficera do specjalnych poleceń przy dowódcy oddziału Jużno-Ussuryjskiego w Nadamurskim Okręgu Wojskowym, a rok później objął stanowisko starszego adiutanta przy sztabie okręgu, pełniąc te obowiązki do 1902 roku.
W 1902 roku Budberg został przeniesiony do twierdzy Władywostok na stanowisko szefa sztabu. W 1904 roku awansował na pułkownika. Kierował pracami związanymi z rozbudową oraz umocnieniem fortyfikacji twierdzy, a w latach 1905-1910 zajmował się przygotowaniem planu generalnego jej umocnienia. W 1913 roku objął stanowisko generalnego kwatermistrza sztabu Nadamurskiego Okręgu Wojskowego. Kiedy wybuchła I wojna światowa, był generał-kwatermistrzem sztabu X armii, a w listopadzie 1914 roku został jej szefem sztabu. Otrzymał Broń Świętego Jerzego za przygotowanie planu przełamania niemieckiej obrony pod Augustowem. Niemniej jednak, po kolejnych klęskach X Armii, Budberg został przeniesiony na mniej istotne stanowisko generała do poruczeń przy dowódcy I Armii. W 1915 roku dowodził najpierw 40., a następnie 70. dywizją piechoty, będąc dwukrotnie rannym. W 1916 roku został awansowany na generała-lejtnanta.
W styczniu 1917 roku objął dowództwo XIV korpusu armijnego 5. Armii Frontu Północnego. W lipcu 1917 roku jego korpus był jedynym, który wykonał rozkazy dowództwa i przystąpił do natarcia pod Jakobsztadtem; w pozostałych jednostkach agitacja bolszewicka skutecznie wpływała na żołnierzy, nakłaniając ich do żądań natychmiastowego pokoju. W listopadzie 1917 roku, zauważając całkowity rozpad armii i nie uznając rządu bolszewickiego, Budberg zrezygnował z dowodzenia korpusem i w styczniu 1918 roku udał się na Daleki Wschód.
W rządzie Kołczaka
Rozczarowany postawą wczesnych rosyjskich emigrantów w Harbinie, w sierpniu 1918 roku przybył do Władywostoku. Następnie zgodził się objąć stanowisko w ministerstwie wojny w białym rządzie admirała Aleksandra Kołczaka, mimo że uważał go za niezdolnego do kierowania rządem. W maju 1919 roku przybył do Omska i został ministrem wojny w rządzie Kołczaka. Jego wpływ na strategiczne planowanie operacji białej Armii Rosyjskiej był jednak ograniczony, ponieważ admirał w większym stopniu ufał innym doradcom, takim jak Dmitrij Lebiediew, który miał znacznie mniejsze doświadczenie niż Budberg. Budberg nie brał również praktycznie udziału w planowaniu operacji mającej na celu utrzymanie białych na Uralu poprzez pozorowane wycofanie się z Czelabińska. Bitwa ta, która miała miejsce na przełomie lipca i sierpnia 1919 roku, zakończyła się porażką Białych.
W obliczu konieczności wycofania się Białych z Uralu i za Toboł, Budberg opowiadał się za ewakuacją rządu Kołczaka z Omska, który nie miał już żadnej naturalnej bariery obronnej, za Ob lub nawet nad Bajkał. Uważał, że Armia Rosyjska jest zdemoralizowana i niezdolna do przeprowadzenia działań kontrofensywnych. Jego stanowisko było jednak odosobnione; za radą Michaiła Diterichsa, Konstantina Sacharowa i Aleksandra Andogskiego, adm. Kołczak zdecydował się na przeprowadzenie operacji tobolskiej. Udało się zmusić Armię Czerwoną do wycofania się za Toboł, jednak wyczerpani Biali nie byli w stanie przekroczyć rzeki ani kontynuować działań ofensywnych na jej zachodnim brzegu. Jeszcze przed rozpoczęciem operacji 1 września 1919 roku, Budberg, czując się upokorzony, złożył 26 sierpnia dymisję. Ciężko chory na wątrobę, został przewieziony koleją z Omska do Harbinu na kilka dni przed kolejną klęską Kołczaka oraz załamaniem transportu kolejowego (operacje omska i krasnojarska Armii Czerwonej). W ostatnich miesiącach istnienia białego ruchu na Syberii i Dalekim Wschodzie, Budberg pełnił funkcję szefa sztabu Nadamurskiego Okręgu Wojskowego Białych.
Następnie emigrował do Stanów Zjednoczonych, przewidując, że zarówno w Chinach, jak i w Europie mogą wybuchnąć nowe konflikty. W USA działał w organizacjach białych emigrantów oraz w Towarzystwie Rosyjskich Weteranów Wielkiej Wojny. Na emigracji spisał wspomnienia dotyczące I wojny światowej (pozostały one nieopublikowane) oraz wydał Dniewnik biełogwardiejca, w którym krytycznie ocenił działalność i przyczyny klęski Białych na Syberii. Zmarł po krótkiej chorobie w 1945 roku.
Przypisy
Bibliografia
Jon D. Smele: Civil war in Siberia. The anti-Bolshevik government of Admiral Kolchak 1918-1920. Cambridge, New York: Cambridge University Press, 1996. ISBN 0-521-57335-1. LCCN 96014039. Brak numerów stron w książce.
