Aleksiej Nikołajewicz Biekietow (ros. Алексей Николаевич Бекетов; ukr. Олексій Миколайович Бекетов; urodził się 19 lutego?/3 marca 1862 roku w Charkowie, zmarł 23 listopada 1941 roku tamże) był ukraińsko-rosyjskim architektem oraz urbanistą, akademikiem architektury, członkiem Cesarskiej Akademii Sztuk w Petersburgu oraz jej oddziału w Charkowie. Był także członkiem Cesarskiego Rosyjskiego Towarzystwa Technicznego, Akademii Architektury ZSRR, honorowym pracownikiem artystycznym ZSRR oraz członkiem Związku Architektów: Wszechzwiązkowego, Republikańskiego i Charkowskiego.
Życiorys
Wczesne lata
Urodził się w rodzinie chemika, akademika Nikołaja Biekietowa (1827–1911), który był współtwórcą nowoczesnej chemii fizycznej. Dzieciństwo spędził w Charkowie, gdzie ukończył pierwszą szkołę rysunku i malarstwa oraz kształcił się w prywatnej szkole artystycznej Marii Rajewskiej-Iwanowej. Dzięki wpływowi środowiska akademickiego oraz studiom w dobrze wyposażonej bibliotece domowej, uzyskał wszechstronne wykształcenie, które stało się fundamentem jego zawodowej wiedzy. Architekturę studiował w Petersburgu w Cesarskiej Akademii Sztuk w latach 1882-1888, gdzie przyswoił sobie zasady kompozycji, logiki projektowania oraz poszanowania tradycji klasycznej. Jego praca dyplomowa nosiła tytuł „Dworce w kąpieliskach nad Morzem Czarnym” (1888) i została nagrodzona złotym medalem akademickim.
Przed rewolucją październikową
Po ukończeniu studiów, w 1889 roku, wrócił do Charkowa. Jego pierwszym znaczącym sukcesem było zdobycie pierwszej nagrody w zamkniętym konkursie na projekt nowego budynku charkowskiej Szkoły Handlowej (1889–1901). W 1894 roku ukończył pracę na stopień akademika architektury, zatytułowaną „Biblioteka na półtora miliona tomów z galerią wielkich ludzi i muzeum numizmatycznym”. Za swoje osiągnięcia w architekturze otrzymał tytuł akademika architektury oraz członkostwo w Akademii Sztuk Pięknych w Sankt Petersburgu. Charków, dynamicznie rozwijające się miasto, przeżywał boom budowlany, co przyciągało architektów i przedsiębiorców. Na podstawie projektów Biekietowa powstało około pięćdziesięciu budynków w Charkowie, z których wiele znajduje się w centralnych lokalizacjach. Te różnorodne pod względem stylu oraz skali budowle do dziś stanowią istotne elementy miejskiego krajobrazu.
Jednym z głównych kierunków jego pracy były budynki edukacyjne. Było to związane z rozwojem Charkowa jako intelektualnej stolicy południa Imperium Rosyjskiego oraz z tradycjami rodzinnymi, w których praca w zakresie edukacji była kluczowa. Na rzecz tych idei, architekt zaprojektował instytucje edukacyjne w innych miastach, takich jak Diecezjalna Szkoła Kobiet w Lubnym (1907) czy Wyższa Szkoła Górnicza w Jekaterynosławiu (1912). Projekty kluczowych budynków w Charkowie, takich jak Biblioteka Publiczna (1899-1901) czy Charkowska Szkółka Niedzielna (1896), zostały zrealizowane przez niego bezpłatnie. Wiele z jego realizacji znajduje się w centrum Charkowa, na Placu Mikołajewskim (obecnie Plac Konstytucji), gdzie zaprojektował obiekty bankowe, w tym Ziemski Bank (1896–1897) oraz Bank Handlowy (1899). Opracował również projekty budynków produkcyjnych oraz osiedli dla zakładów metalurgicznych, które zapoczątkowały miasto Ałczewsk. Z jego planów zrealizowano także budynki Charkowskiego Towarzystwa Medycznego oraz wiele innych instytucji edukacyjnych i administracyjnych.
Po rewolucji październikowej
Rewolucja znacząco zmieniła oblicze Charkowa, który w 1917 roku stał się stolicą Ukrainy sowieckiej. W mieście zaplanowano szerokie działania odbudowujące, w które zaangażowany był także Biekietow. Jednak w 1934 roku, po przeniesieniu stolicy do Kijowa, wiele z tych planów pozostało niewykonanych. Mimo to, Biekietow kontynuował pracę, zwłaszcza na wybrzeżu Morza Czarnego, gdzie budowa kurortów stała się kluczowym obszarem jego działalności. W latach 1926–1933 według jego projektu zrealizowano sanatorium chłopskie w Odessie, a w 1933–1939 dom wypoczynkowy w Ałuszcie. Opracował także rozwiązania dotyczące transportu na Krymie oraz standardowe projekty budowlane, w tym typowe projekty dla pracowników w Donbasie. W 1936 roku stworzył projekt mieszkaniowy dla Baku.
Biekietow angażował się również w działalność pedagogiczną, dzieląc się swoją wiedzą i doświadczeniem z innymi architektami oraz studentami. Rozpoczął nauczanie 1 września 1889 roku w Instytucie Technologicznym w Charkowie, a w 1898 roku uzyskał tytuł profesora. Uczył architektury i sztuki budowlanej w różnych instytucjach w Charkowie. W 1939 roku został przyjęty jako pełnoprawny członek Akademii Architektury ZSRR i otrzymał stopień doktora architektury. 21 stycznia 1941 roku Prezydium Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR nadało mu tytuł honorowego artysty Ukraińskiej SRR.
Biekietow zajmował się także malarstwem pejzażowym, a szczególnie znane są jego obrazy przedstawiające krymskie krajobrazy morskie.
Upamiętnienie
Zmarł w Charkowie, a wiele jego dzieł przetrwało do dziś. Jego uczeń, Iwan Ignatkin, który był dziekanem wydziału architektonicznego Charkowskiego Instytutu Technologicznego, napisał pierwszą książkę o jego pracy w 1949 roku. W 1996 roku w Charkowie powstała ekspozycja muzealna poświęcona Biekietowowi oraz ustanowiono stypendium jego imienia. Ponadto, jedna ze stacji charkowskiego metra nosi jego imię.
Przypisy
Literatura
Балишев М.А., Голубкіна Г.С. Фонд особового походження О.М.Бекетова у Центральному державному науково-технічному архіві України (до 155-річчя від дня народження зодчого). Архіви України. 2017. №3-4. С. 130-139.
