Aleksandrowice
Aleksandrowice (niem. Alexanderfeld, czes. Alexandrovice) to dzielnica Bielska-Białej, zlokalizowana w zachodniej części miasta, pomiędzy Górnym Przedmieściem a Wapienicą. Dawniej była to wieś, która w XIX wieku została wydzielona ze Starego Bielska i włączona do miasta w 1938 roku. W okresie PRL powstały tutaj osiedla mieszkaniowe: Beskidzkie, Kopernika, Piastowskie, Polskich Skrzydeł, Słoneczne oraz Wojska Polskiego. Na terenie dzielnicy znajdują się m.in. lotnisko Aeroklubu Bielsko-Bialskiego, cmentarz żydowski, cmentarz wojskowy oraz węzeł drogowy Hulanka. Główna oś komunikacyjna to ulica Cieszyńska. Osiedle Aleksandrowice jako jednostka pomocnicza gminy obejmuje jedynie część dzielnicy w jej historycznym i zwyczajowym rozumieniu.
Położenie
Granice ewidencyjnego obrębu Aleksandrowice, który odpowiada obszarowi dawnej wsi, są następujące:
- Na północy: nieregularna linia w pobliżu linii kolejowej nr 190, Potok Starobielski, ulica Sobieskiego i Pod Grodziskiem – granica ze Starym Bielskiem.
- Na wschodzie: linia prosta około 100–150 m na zachód od ulic Browarnej i Żółkiewskiego (częściowo w ciągu ulicy Dębowej), ulica Siemiradzkiego i Grażyny – granica z Górnym i Żywieckim Przedmieściem.
- Na południu: ulica Kamienicka i Oświęcimska, linia prosta przebiegająca w osi wschód-zachód przez połowę osiedla Beskidzkie, ulica Zwardońska i Antyczna – granica z Kamienicą.
- Na zachodzie: rzeka Wapienica – granica z Wapienicą.
Zgodnie z uchwałą z 2002 roku, historyczne Aleksandrowice zostały podzielone między dziesięć jednostek pomocniczych gminy, zwanych osiedlami. W pełni na terenie dzielnicy znajdują się:
- Aleksandrowice: obszar pomiędzy ulicą Cieszyńską na północy, aleją Andersa na wschodzie, ulicą Babiogórską, Orzeszkowej i Zwardońską na południu oraz zachodnią granicą lotniska na zachodzie.
- Osiedle Kopernika: obszar pomiędzy Potokiem Starobielskim na północy, aleją Andersa na wschodzie, ulicą Cieszyńską na południu oraz naturalną doliną między ulicami Wodną a Stawową na zachodzie.
- Osiedle Wojska Polskiego: obszar pomiędzy Potokiem Starobielskim na północy, doliną między ulicami Wodną a Stawową na wschodzie, ulicą Cieszyńską na południu i ulicą Spółdzielców na zachodzie.
- Osiedle Polskich Skrzydeł: obszar pomiędzy linią kolejową nr 190 na północy, ulicą Spółdzielców na wschodzie, ulicą Cieszyńską na południu oraz linią biegnącą na wschód od zabudowy ulicy Świętego Pawła na zachodzie.
Dodatkowo fragmenty dzielnicy wchodzą w skład następujących osiedli:
- Bielsko Południe: południowo-wschodnia część na południe od ulicy Michałowicza i na wschód od alei Andersa.
- Górne Przedmieście: trójkąt pomiędzy ulicą Piastowską a Cieszyńską.
- Osiedle Beskidzkie: na południe od ulicy Babiogórskiej.
- Osiedle Piastowskie: północno-wschodnia część na północ od ulicy Piastowskiej i na wschód od alei Andersa.
- Osiedle Słoneczne: pomiędzy aleją Andersa, ulicą Cieszyńską a Michałowicza.
- Wapienica: na zachód od lotniska i osiedla Polskich Skrzydeł.
Historia
Dzieje Aleksandrowic sięgają schyłku XVIII wieku. Powstały one w wyniku parcelacji Górnego folwarku starobielskiego w latach 1787–1790 i początkowo były częścią Starego Bielska. Uzyskały samodzielność administracyjną w 1864 roku. Miejscowość rozwijała się wzdłuż dzisiejszej ulicy Cieszyńskiej – szosy cesarskiej oddanej do użytku w 1787 roku. W 1849 roku na terenie Aleksandrowic założono cmentarz bielskiej gminy żydowskiej.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 roku, w 157 budynkach na obszarze 522 hektarów mieszkało 2191 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 419,7 os./km². Wśród mieszkańców 1061 (48,4%) było katolikami, 1076 (49,1%) ewangelikami, a 54 (2,5%) żydami. Z kolei 1905 (86,9%) posługiwało się językiem niemieckim, 274 (12,5%) polskim, a 4 (0,2%) czeskim. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 174, a liczba mieszkańców do 2426, z czego 2417 było zameldowanych na stałe, 1153 (47,5%) katolikami, 1220 (50,3%) ewangelikami, 51 (2,1%) żydami, a 2 osoby miały inną religię lub wyznanie. Język niemiecki używało 2082 (85,8%) mieszkańców, a polski 332 (13,7%).
W 1921 roku na terenie Aleksandrowic powstał cmentarz wojskowy bielskiego garnizonu. W 1933 roku na zachodnich peryferiach wsi zbudowano przędzalnię spółki Bracia Deutsch, która stała się jednym z największych zakładów w Bielskim Okręgu Przemysłowym i przed wojną produkowała 78% ogółu wrzecion lnianych w polskiej części Śląska. Po upaństwowieniu zakład przekształcił się w Aleksandrowickie Zakłady Przemysłu Lniarskiego ALLEN, które funkcjonowały do 2003 roku. W latach 1934–1935 z inicjatywy Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej powstało lotnisko sportowe, które wspierało działalność założonej w 1936 roku Szkoły Lotniczej, a po II wojnie światowej zaczęło służyć Szybowcowemu Zakładowi Doświadczalnemu.
W styczniu 1938 roku podjęto decyzję o włączeniu Aleksandrowic do miasta Bielska. W 1968 roku najbardziej zachodnia część dzielnicy została ponownie wyłączona i przeniesiona do gromady Wapienica, która stała się częścią miasta Bielska-Białej w 1977 roku. Granice z tego okresu odzwierciedlają dzisiejszą przynależność zachodnich Aleksandrowic do osiedla Wapienica.
Okres PRL charakteryzował się intensywną urbanizacją dzielnicy, gdzie powstało wiele osiedli mieszkaniowych, takich jak Piastowskie (w dwóch etapach w latach 50. i 60. – ZOR II oraz ZOR VI), Kopernika (1964–1969 – ZOR VII), Słoneczne (około 1970), Wojska Polskiego (1976–1980), Beskidzkie (1976–1982 – na pograniczu z Kamienicą) oraz Polskich Skrzydeł (1984–1988). Rozwijała się także zabudowa jednorodzinna, szczególnie w obrębie osiedla Aleksandrowickiego między ulicą Cieszyńską a Babiogórską. W latach 1976–1982 na jego terenie powstał katolicki kościół parafialny pod wezwaniem św. Maksymiliana Kolbego. Ponadto w latach 1951–1970 kursowała linia tramwajowa z dworca kolejowego przez ulicę Piastowską do skrzyżowania Hulanka w centrum Aleksandrowic. W 1984 roku uruchomiono przystanek kolejowy Bielsko-Biała Aleksandrowice w rejonie osiedla Wojska Polskiego, który był nieużywany od 2009 roku.
W XXI wieku Aleksandrowice doświadczyły znaczących przekształceń urbanistycznych związanych z inwestycjami drogowymi. W ramach budowy Śródmiejskiej Obwodnicy Zachodniej, w latach 2003–2005 w centralnym punkcie dzielnicy powstał węzeł drogowy Hulanka z rondem o średnicy 80 metrów oraz tunelem o długości 240 metrów w ciągu alei Andersa. Od 1996 roku w kilku etapach przekształcono ulicę Cieszyńską od Hulanki w kierunku zachodnim w drogę dwupasmową, przy czym ostatni etap (między Wapienicą a Rondem Niemena) w latach 2016–2021 spotkał się z głośnymi protestami społecznymi. W 2010 roku zakończono budowę kościoła zielonoświątkowego Filadelfia przy ulicy Lotniczej, który, licząc około 550 wiernych, należy do największych zborów tego wyznania w Polsce.
Galeria
Przypisy
Bibliografia
Bielsko-Biała. Monografia miasta. Idzi Panic (red.). Bielsko-Biała: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, 2010. ISBN 978-83-60136-26-3.
Jerzy Polak: Przewodnik po Bielsku-Białej. Bielsko-Biała: Towarzystwo Miłośników Ziemi Bielsko-Bialskiej, 2000. ISBN 83-902079-0-7. Brak numerów stron w książce.
Portal mapowy Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej z warstwami obrębów ewidencyjnych i jednostek pomocniczych gminy.
