Aleksandros Papadiamandis
Aleksandros Papadiamandis, w języku greckim Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης (urodzony 4 marca 1851 w Skiatos, zmarły 3 stycznia 1911 w tym samym miejscu) był greckim pisarzem oraz tłumaczem literatury pięknej.
Życie
Urodził się w ubogiej, wielodzietnej rodzinie jako syn prawosławnego duchownego oraz lokalnego nauczyciela. Już od najmłodszych lat przejawiał pasję do czytania oraz zainteresowania artystyczne (m.in. malował ikony), a także charakteryzował się głęboką religijnością, unikając przy tym rutynowego życia codziennego. Kształcił się w lokalnych szkołach na wyspach (Skiatos, Skopelos, Eubea). Po ukończeniu gimnazjum w Pireusie, w latach 1878–1879 krótko studiował filozofię na uniwersytecie ateńskim. Dzięki nabytej znajomości języka francuskiego i angielskiego, mógł później podjąć pracę w wydawnictwie, jednocześnie poświęcając się twórczości literackiej. Prowadząc jednak życie pozbawione kontaktów towarzyskich, proste i dość skromne, nigdy nie odniósł spektakularnego sukcesu, choć z biegiem czasu zyskał uznanie redaktorów czasopism publikujących jego utwory w odcinkach.
Jego pogarszający się stan zdrowia sprawił, że ostatnie lata życia spędził w miejscu swojego urodzenia, gdzie powrócił w 1908 roku, pozostając pod opieką sióstr w rodzinnym domu. Zmarł tam na zapalenie płuc i został pochowany na lokalnym cmentarzu. Do końca życia pozostał bezżenny i bezdzietny.
W portowym Skiatos znajduje się dom-muzeum pisarza, w którym zgromadzono nieliczne przedmioty oraz eksponowane są przykłady jego dorobku literackiego. Główna ulica miasteczka oraz port lotniczy wyspy noszą jego imię.
Twórczość
Pierwsze utwory Papadiamandisa to nowele oraz powieści historyczne w stylu romantycznym, charakteryzujące się dramatycznym rozwojem akcji oraz niewielką wartością literacką, publikowane w odcinkach w prasie: Emigrantka (1879–1880), Handlarze narodów (1882–1883), Cyganeczka (1884), Christos Milionis (1885). Ich głównym atutem były opisy środowiska oraz charakterystyka wybranych postaci. Trwałe miejsce w historii literatury nowogreckiej zapewniła mu proza o tematyce społeczno-obyczajowej, w której odwoływał się do swojego dzieciństwa i młodości. Jako bystry obserwator życia wiejskiego, naturalistycznie przedstawiał obyczajowość oraz problemy rolników, pasterzy, rybaków i żeglarzy (na stałe wprowadził do literatury greckiej tematykę morską), żyjących w tradycyjny sposób, w swoim rytmie, na marginesie coraz bardziej zhumanizowanego świata. Ukazywał ich wartości w kontraście do dążeń i przekonań elit, które żyły z wyzysku, rysując wyraziste portrety psychologiczne. Wśród jego dzieł szczególne miejsce zajmuje nowela Morderczyni (Ή φόνισσα), publikowana w czasopiśmie „Panatenaja” w 1903 roku, zanim ukazała się w wersji książkowej w 1912 roku (wielokrotnie później inscenizowana i ekranizowana).
Był autorem około 200 opowiadań, w tym kilkudziesięciu utworów o tematyce ateńskiej. Uznawany za „świętego literatury greckiej”, porównywany do Balzaka i Dostojewskiego, pisał także poezję. Jako tłumacz przekładał prozę m.in. I. Turgieniewa, F. Dostojewskiego (np. Zbrodnię i karę), G. de Maupassanta oraz A. France’a. Jego dorobek literacki jest oceniany bardzo różnorodnie przez krytyków i znawców.
Krytyczne wydanie jego dzieł wybranych (Άπαντα) pod redakcją Nikosa D. Triandafyllopulosa ukazało się w pięciu tomach, opublikowanych w Atenach (wydawnictwo Domos) w latach 1981-1988.
Wydania polskie
Na język polski przetłumaczono dwa cykle opowiadań Papadiamandisa: Sny na różanych wybrzeżach oraz Opowieści wyspy Skiatos. Zostały one wydane jako IX i X tom serii Arcydzieła Literatury Nowogreckiej w przekładzie Małgorzaty Borowskiej oraz jej zespołu tłumaczy. Opowiadanie Wyspa Uranitsy z tomu o tym samym tytule przełożył Nikos Chadzinikolau.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Janusz Strasburger: Słownik pisarzy nowogreckich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995, ISBN 83-214-1082-0, s. 95-96
Wielka Encyklopedia Polonica. Suplement, 2000, s. 1383
Poławiacze gąbek. Antologia greckich opowiadań morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1981, s. 239 [biogram]
