Aleksandria w Troadzie
Aleksandria w Troadzie (stgr. Ἀλεξάνδρεια ἡ Τρωάς), znana również jako Aleksandria Troas lub Aleksandria Troadzka (stgr. Άλεξάνδρεια Τρωάς, łac. Alexandria Troas), to starożytne greckie miasto znajdujące się w północno-zachodniej części Azji Mniejszej, w regionie Troady, około 20 km na południowy zachód od Troi.
Miasto zostało założone wkrótce po 311 p.n.e. przez Antygona I Jednookiego na miejscu wcześniejszej osady o nazwie Sigia. Początkowo nosiło nazwę Antigoneia, na cześć swojego założyciela. Po bitwie pod Ipsos (301 p.n.e.) przeszło pod panowanie Lizymacha, który zmienił jego nazwę na Aleksandrię Troas, aby uczcić Aleksandra Wielkiego. W 133 p.n.e. Aleksandria Troadzka, razem z całym regionem, znalazła się pod rzymskim panowaniem, a za czasów Oktawiana została przekształcona w rzymską kolonię.
Usytuowana nad brzegiem Morza Egejskiego, blisko wejścia do Hellespontu, Aleksandria przez kilka stuleci pełniła rolę istotnego portu morskiego. Miasto, otoczone murami, zajmowało powierzchnię około tysiąca akrów. Szczyt swojej świetności osiągnęło za panowania cesarza Hadriana; wówczas, z inicjatywy Heroda Attyka, wzniesiono gimnazjon oraz termy, których ruiny przetrwały do dzisiaj. Zgodnie z Dziejami Apostolskimi (Dz 16,8-11 oraz 20,5-12), miasto dwukrotnie odwiedził apostoł Paweł z Tarsu. Podczas swojego drugiego pobytu dokonał cudu wskrzeszenia chłopca imieniem Eutychus, który zginął w wyniku upadku z okna podczas kazania apostoła.
Przed założeniem Konstantynopola, Aleksandria Troadzka była rozważana przez Konstantyna Wielkiego jako potencjalna lokalizacja nowej stolicy cesarstwa. Miasto funkcjonowało jeszcze na początku okresu bizantyjskiego, będąc siedzibą biskupstwa. Z czasem jednak zakończyło swoje istnienie. Po podboju osmańskim Turcy nadali tej miejscowości nazwę Eski Stambul.
W 1814 roku ruiny Aleksandrii Troas jako pierwszy Polak odwiedził hrabia Edward Raczyński. W swoim Dzienniku podróży do Turcji, spisanym w tym samym roku, szczegółowo opisał „zwaliska”, które zwiedził 24 września. Wymienił wśród nich pozostałości term, teatru oraz dwóch niezidentyfikowanych budowli, które miejscowa ludność uważała za „pałac Priama” i „świątynię Diany”. Zawiedziony ostatecznym wyglądem ruin, pionier polskiej literatury krajoznawczej stwierdził: „Ruiny Aleksandryi Troas, które zwiedziłem, nie odpowiedziały memu oczekiwaniu; nie znalazłem w nich tej wzorowej i ozdobnej architektury, jakiej się spodziewałem w mieście założonym przez Aleksandra Wielkiego.”
Przypisy
