Aleksandria Eschate
Aleksandria Eschate (znana również jako Aleksandria Kresowa, gr. Ἀλεξάνδρεια Εσχάτη, łac. Alexandria Ultima) to graniczna osada, którą założył Aleksander Macedoński w sierpniu 329 r. p.n.e. podczas swoich podbojów w Azji Środkowej. Osada ta znajduje się na obszarze Sogdiany, w północnej części obecnego Tadżykistanu i jest współcześnie znana jako Chudżand. W latach 1936–1991 nosiła nazwę Leninabad.
Aleksander Wielki ustanowił miasto w południowo-zachodniej części Kotliny Fergańskiej, na południowym brzegu rzeki Jaksartes (dzisiaj Syr-daria). Miasto zostało otoczone sześciokilometrowym murem z cegły, który według starożytnych autorów zbudowano w ciągu zaledwie dwudziestu dni. Tak jak w innych miejscach, które zakładał, w Aleksandrii Kresowej macedoński zdobywca osiedlił grupę weteranów wojennych.
Hellenistyczne centrum w Azji Środkowej
Aleksandria Kresowa leżała około 300 km na północ od Aleksandrii Kaukaskiej w Baktrii. Mieszkańcy tego miasta nieustannie zmagali się z lokalną ludnością Sogdiany. Po roku 250 p.n.e. miasto było związane z hellenistycznym królestwem w Baktrii, zwłaszcza w okresie, gdy grecko-baktryjski król Eutydemos I umocnił swoją władzę nad Sogdianą.
Kontakty z Chinami
Aleksandria Eschate znajdowała się w odległości 400 km na zachód od Kotliny Kaszgarskiej (obecny region Sinciang w Chinach), gdzie zamieszkiwali Indoeuropejczycy. Istnieje wiele dowodów na to, że greckie ekspedycje docierały aż do Kaszgaru. Według Strabona, Grecy poszerzyli swoje terytoria aż do zachodnich Chin, co sugeruje, że pierwsze kontakty między światem zachodnim a Chinami miały miejsce już w 200 p.n.e.
Przypuszcza się, że mieszkańcy Fergany, wspomniani w chińskich dokumentach z czasów Dynastii Han (wyprawa Zhang Qiana około 130 p.n.e.), mogą być potomkami Greków. Gdyby te przypuszczenia zostały potwierdzone, byłyby to pierwsze kontakty między cywilizacją chińską a zurbanizowanym światem indoeuropejskim, co doprowadziłoby do powstania Jedwabnego Szlaku w I wieku p.n.e.
Według Kurcjusza, potomkowie żołnierzy Aleksandra Wielkiego zachowywali kulturę hellenistyczną jeszcze w 30 p.n.e.
W literaturze współczesnej
Akcja dwóch powieści toczy się w Aleksandrii Kresowej: Alexander at the World’s End autorstwa Toma Holta oraz Horses of Heaven autorstwa Gilliana Bradshawa. Dodatkowo, niektóre wydarzenia opisane w książce Stevena Pressfielda pt. Kampania Afgańska mają miejsce w Aleksandrii nad Jaksartesem.
