Aleksandria

Aleksandria

Aleksandria (w języku arabskim: ‏الإسكندرية‎, Al-Iskandarijja; w łacinie: Alexandria; w starożytnej grece: Ἀλεξάνδρεια, Aleksandreia; w kopt. ⲣⲁⲕⲟϯ, Rakodī) to drugie co do wielkości miasto w Egipcie, które w 2006 roku miało 4,11 miliona mieszkańców, a w 2008 roku, w swojej aglomeracji, 4,48 miliona, co uplasowało je na szóstym miejscu wśród afrykańskich aglomeracji. Miasto leży nad Morzem Śródziemnym, pełniąc rolę największego portu w Egipcie oraz będąc siedzibą władz muhafazy aleksandryjskiej. Aleksandria jest istotnym centrum przemysłowym, handlowym, naukowym oraz kulturalną stolicą kraju. Od 1942 roku w mieście działa uniwersytet państwowy.

Historia

Według tradycji oraz opisów historyków starożytnych, Aleksandria została założona przez Aleksandra Macedońskiego 7 kwietnia 332 roku p.n.e. na podstawie projektu architekta Dejnocharesa, znanego z przebudowy Efezu. Z artykułu opublikowanego w „New Scientist” autorstwa Alaina Verona oraz współpracowników z Uniwersytetu Paula Cézanne’a w Aix-en-Provence wynika, że obszar ten był zamieszkiwany od 2686 roku p.n.e. pod nazwą Rhakotis, a Aleksander tylko zainicjował jego rozbudowę, nadając mu swoje imię, co nie umniejsza jego znaczenia dla rozwoju handlu i kultury w regionie Morza Śródziemnego.

W starożytności oraz średniowieczu Aleksandria pełniła rolę istotnego ośrodka kulturalnego oraz portu na Morzu Śródziemnym. W okresie rządów Ptolemeuszów miasto stało się stolicą Egiptu (ustanowioną przez Ptolemeusza I Sotera) i zostało przebudowane według planu siatki hippodamejskiej. Na zachód od murów miejskich znajdowały się nekropolie i ogrody, a wschodnia część była zamieszkana przez Egipcjan, którzy zachowali nazwę Rhakotis, graniczącą z dzielnicą królewską (grecką), stanowiącą centrum metropolii. Wyspa Faros, blisko miasta, była połączona z lądem groblą Heptastadion, dzieląc dwa porty: Wielki Port i Eunostos. W I wieku liczba mężczyzn zamieszkujących Aleksandrię wynosiła 180 tysięcy.

W czasach rzymskich Aleksandria była siedzibą władz prowincji. Pod koniec starożytności stanowiła jeden z czterech największych ośrodków chrześcijaństwa w regionie Morza Śródziemnego (obok Antiochii Syryjskiej, Konstantynopola i Rzymu). Starożytni określali miasto jako Aleksandria przy Egipcie, a nie Aleksandria w Egipcie, ponieważ w sensie prawnym nie było częścią Egiptu.

Aleksandria była stolicą Egiptu przez prawie tysiąc lat, aż do 641 roku n.e., kiedy to kraj został podbity przez muzułmanów. W kolejnych wiekach, po przeniesieniu stolicy do Kairu, miasto stopniowo traciło na znaczeniu, jednak w czasach nowożytnych zyskało je ponownie.

W Aleksandrii powstała grecka Septuaginta, pierwsze tłumaczenie Starego Testamentu wykonane przez Żydów aleksandryjskich. W Biblii można znaleźć wzmianki o Aleksandrii i jej mieszkańcach. Aleksandryjczycy, czyli Żydzi z tego miasta, byli wśród tych, którzy spierali się z świętym Szczepanem przed jego rozprawą. Aleksandria była także rodzinnym miastem Apollosa. To stąd pochodziły dwa statki, którymi św. Paweł z Tarsu podróżował jako więzień do Rzymu (Dz 6:9; 18:24; 27:6; 28:11).

Aleksandria dzisiaj

Podział administracyjny

Współczesna Aleksandria jest podzielona na 6 okręgów administracyjnych:

• Montaza: 1 190 287 mieszkańców
• Sharak (Wschodnia Aleksandria): 985 786 mieszkańców
• Wassat (Aleksandria Centralna): 520 450 mieszkańców
• Amriya: 845 845 mieszkańców
• Agamy (Zachodnia Aleksandria): 386 374 mieszkańców
• Gumrok: 145 558 mieszkańców

Aglomeracja miejska Aleksandrii obejmuje także dwa miasta:

• Borg al-Arab: 186,9 tys. mieszkańców
• New Borg al-Arab: 7,6 tys. mieszkańców

Dzielnice miasta

Place

• Orabiego, w śródmieściu
• Mansheya, w dzielnicy Mansheya
• Saad Zaghlul, w śródmieściu
• Tahrir (dawniej Muhammada Alego, pierwotnie Place des Consuls), w śródmieściu
• Ahmeda Zewailego, w pobliżu Wabour El Mayah

Mosty

• Stanleya
• Beja Muharrama

Pałace

• Montaza
• Ras el-Tin
• Pałac prezydencki w dzielnicy Maamoura

Szkoły, uczelnie, instytuty naukowe

Biblioteki

Biblioteka Aleksandryjska była niegdyś największą biblioteką na świecie. Przypuszczalnie została założona w III wieku p.n.e. za panowania króla Ptolemeusza II. Jej pierwszym obiektem była Świątynia Muz, znana jako Museion (gr. Μουσείον), stąd pochodzi współczesne określenie muzeum. Biblioteka przez swoją długą historię wielokrotnie ulegała pożarom, a odtworzenie spalonych manuskryptów bywało kosztowne i czasami niemożliwe. Do dzisiaj kontrowersje budzi stopień zniszczeń wyrządzonych przez kolejnych podpalaczy. Nowoczesna Bibliotheca Alexandrina rozpoczęła działalność w 2003 roku, niemal w tym samym miejscu.

Muzea

• Akwarystyczne Muzeum Aleksandryjskie
• Muzeum Grecko-Rzymskie
• Muzeum Klejnotów Królewskich
• Muzeum Sztuki Pięknej
• Muzeum Cavafy’ego

Zoo, ogrody i parki

• Królewskie Ogrody Montaza
• Park Antoniades
• Ogrody Shallalat
• Zoo Aleksandryjskie
• Green Plaza
• Fantasy Land
• Plaża Maamoura Beach
• Marina

Katakumby

• Katakumby Kom al-Shuqafa

Kościoły

Meczety

Synagogi

• Eliyahu Hanavi

Klimat

Znani mieszkańcy

• Ahmad Nazif
• Ariusz
• Demis Roussos
• Gamal Abdel Naser
• Georges Moustaki
• Kleopatra VII
• Konstandinos Kawafis
• Omar Sharif
• Rudolf Hess
• Giuseppe Ungaretti

Znakomitości starożytnej Aleksandrii

• Ammonios Sakkas
• Archimedes
• Arystarch z Samotraki
• Atanazy Aleksandryjski
• Cyryl Aleksandryjski
• Diofantos
• Dydym Aleksandryjski
• Eratostenes
• Euklides
• Filon z Aleksandrii
• Galen
• Heron z Aleksandrii
• Hypatia z Aleksandrii
• Kallimach
• Klaudiusz Ptolemeusz
• Hezychiusz z Aleksandrii
• Orygenes
• Ptolemeusz I Soter

Biskupi i patriarchowie Aleksandrii

Biskupi Aleksandrii od czasów św. Marka oraz patriarchowie łacińscy (1215-1964).

Informacje ogólne

Aleksandria jest obecnie drugim co do wielkości ośrodkiem miejskim Egiptu z ludnością wynoszącą 4,48 miliona mieszkańców. Miasto znajduje się w odległości 225 km na północny zachód od Kairu i jest siedzibą polskiego konsulatu honorowego.

Gospodarka

W Aleksandrii rozwinięty jest przemysł elektromaszynowy, spożywczy, lekki, papierniczy, cementowy, hutniczy oraz rafineryjny. Miasto dysponuje węzłem kolejowym i drogowym oraz międzynarodowym portem lotniczym.

Zabytki oraz interesujące miejsca

• Pałac Montazah (siedziba króla Faruka)
• Twierdza Kajtbaj
• Pałac Ras-at-Tin
• Katakumby
• Serapejon
• Bruchejon
• Amfiteatr Rzymski
• Muzeum Sztuki Grecko-Rzymskiej
• Meczet Abu Al-Abbas
• Biblioteka Aleksandryjska
• Nowa Biblioteka Aleksandryjska

Badania

W Aleksandrii prowadzone były badania przez polskiego archeologa, prof. Kazimierza Michałowskiego, a obecnie kontynuuje je prof. Grzegorz Majcherek z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego w ramach polsko-egipskiej misji rekonstrukcyjnej i archeologicznej na Kom el-Dikka. Ekspedycja ta odkryła między innymi pozostałości starożytnej akademii z czasów grecko-rzymskich, w której znajdowało się 20 sal wykładowych, mogących pomieścić nawet 5000 uczniów.

Opis miasta w starożytności

Aleksandria rozciągała się na mierzei, oddzielającej Morze Śródziemne od jeziora Mareotis (obecnie Buhajrat Marjut), zasilanego odnogami delty Nilu, którymi transportowano towary (głównie zboże) do Wielkiego Portu aleksandryjskiego. Tędy również doprowadzano wodę pitną do miasta.

Miasto miało kształt chlamidy i rozciągało się na długości 30 stadiów (około 5,5 km), przy szerokości zabudowy między morzem a jeziorem wynoszącej 8 stadiów (około 1,5 km). Główna ulica, szeroka na 1 pletra (około 30 m), zwana „Drogą Kanopijską”, przebiegała przez Aleksandrię od Nekropolis na zachodzie do Bramy Kanopijskiej przed przedmieściem Eleusis. Wszystkie ulice przecinały się pod kątem prostym.

Wśród ich budowli wyróżniał się Museion z salami teatralnymi, pracowniami uczonych, jadłodajnią, zoo i wielką biblioteką założoną przez Ptolemeusza Sotera. Dyrektorem Museionu był kapłan, mianowany przez królów, a w czasach rzymskich przez cesarzy. Najpiękniejszą budowlą miasta był Gimnazjon z portykiem o długości stadionu (ok. 180 m). Obok znajdował się Paneion, czyli Belweder, ze świątynią Pana, z którego szczytu roztaczał się widok na całe miasto.

Nad brzegiem morza rozciągała się dzielnica Basileia, w której mieściły się pałace (np. Pałac Lochias) i inne budowle wznoszone przez władców. Znajdował się tam także niewielki port królewski. W skład budowli królewskich wchodziła także Soma, nekropola królewska, gdzie znajdował się grobowiec Aleksandra.

U wejścia do Wielkiego Portu znajdowała się wyspa Faros z słynną latarnią morską, uznawaną za jeden z siedmiu cudów świata, a naprzeciwko portu królewskiego niewielka wysepka Antyrodos. Na łuku nadbrzeży portowych (Emporion), przed groblą łączącą ląd z Faros, zwaną Heptastadionem, znajdował się teatr oraz Poseidonion. Po zachodniej stronie Heptastadionu rozciągały się port Eunostos oraz niewielki sztuczny port Kibotos, w którym mieściły się arsenały miejskie.

Za Kibotos znajdował się kanał łączący port z Jeziorem Mareotis, a za nim rozciągała się dzielnica Nekropolis z licznymi ogrodami, grobowcami i miejscami mumifikacji. Nad kanałem, od strony miasta, wznosił się Serapeion, najsłynniejsza świątynia aleksandryjska poświęcona Serapisowi, patronowi miasta. Na wschodzie, za murami, znajdowała się dzielnica Nikopolis, ufundowana przez cesarza Augusta, z amfiteatrem i stadionem.

Około 200 roku p.n.e. Aleksandrię zamieszkiwało 500 tys. osób.

Miasta partnerskie

• Ateny, Grecja
• Bratysława, Słowacja
• Cleveland, Stany Zjednoczone
• Konstanca, Rumunia
• Durban, RPA
• Odessa, Ukraina
• Sankt Petersburg, Rosja
• Giumri, Armenia

Ludzie związani z Aleksandrią

Zobacz też

• Biblioteka Aleksandryjska
• Faros
• Hydrie Hadra
• Aleksandria Masr – stacja kolejowa
• Kodeks Aleksandryjski
• Kom el-Dikka

Przypisy

Bibliografia

• Strabon, Geografia, XVII, 12, 7-10, Paris, Nil Editions 1997
• Peter Green, Aleksander Wielki, Warszawa 1978
• N.G.L. Hammond, Dzieje Grecji, Warszawa 1973
• Historia świata śródziemnomorskiego, Bartolomé B. Bennassar i inni, Wrocław [etc.]: Ossolineum, 2003, ISBN 83-04-04647-4, OCLC 749197888. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

Aleksandria, Kom el-Dikka