Aleksandretta większa

Aleksandretta większa

Aleksandretta większa (Psittacula eupatria) to gatunek dużego ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae), występujący na subkontynencie indyjskim oraz Półwyspie Indochińskim, a także wprowadzony do Europy, na Bliski Wschód i do Japonii. Gatunek ten jest bliski wyginięcia.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisał Karol Linneusz w 1766 roku, nadając mu nazwę gatunkową Psittacus eupatria. Holotyp pochodzi z Gingee w stanie Tamilnadu w Indiach. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia pięć podgatunków, podobnie jak autorzy Handbook of the Birds of the World. Wyróżnienie niektórych z nich może być jedynie skutkiem ekokliny, szczególnie podgatunek P. e. nipalensis wydaje się być wątpliwy.

Podgatunki i zasięg występowania

IOC wyróżnia następujące podgatunki:

• P. e. nipalensis (Hodgson, 1836) – wschodni Afganistan i Pakistan po Bangladesz
• P. e. eupatria (Linnaeus, 1766) – południowe Indie, Sri Lanka
• P. e. magnirostris (Ball, 1872) – Andamany, Wyspy Kokosowe
• P. e. avensis (Kloss, 1917) – południowo-wschodnie Indie, północna Mjanma
• P. e. siamensis (Kloss, 1917) – północna i zachodnia Tajlandia, Indochiny

Gatunek został wprowadzony do Europy (Niemcy, Belgia, Holandia), na Bliski Wschód (Turcja, Bahrajn, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Iran) oraz do centralnej Japonii. Współczesne doniesienia z Bangladeszu dotyczą ptaków zaobserwowanych w stolicy – Dhace, które prawdopodobnie są osobnikami zbiegłymi z niewoli.

Morfologia

Długość ciała wynosi od 50 do 62 cm, a masa ciała waha się między 198 a 258 g. Ogólnie upierzenie jest zielone; u samca podgatunku nominatywnego na kantarku i w okolicy oka przebiega czarny pasek. Pod policzkiem widoczny jest szeroki czarny pas, a z tyłu szyi znajduje się różowa półobroża. Na pokrywach lotek II rzędu można zauważyć czerwonopurpurowe pole. Nogawice są szarozielone, dziób czerwony, a tęczówka jasnożółta. Samice mają bardziej matowe upierzenie i nie mają czarnego paska pod policzkiem. Przedstawiciele podgatunku P. e. nipalensis wyróżniają się intensywniejszą zielenią, szerszym paskiem pod policzkiem oraz niebieskawym upierzeniem potylicy i policzków; są również większe. U samców z podgatunku P. e. magnirostris nad różową półobrożą występuje cienki niebieski pasek, a ptaki te mają masywniejszy dziób oraz bardziej intensywną plamę na skrzydle. Samce z podgatunku P. e. avensis mają niebieski pasek nad różową półobrożą, a ich szyja i wierzch ciała są bardziej żółtozielone; samice są mniejsze, jak w przypadku P. e. nipalensis. Samce z podgatunku P. e. siamensis mają niebieskawy odcień potylicy i karku; ich plama na skrzydle jest jaśniejsza i bardziej intensywnie czerwona, a przód głowy i szyja są żółtawe.

Ekologia

Aleksandretta większa zamieszkuje zarówno wilgotne, jak i suche lasy, namorzyny, obszary uprawne oraz plantacje. Najczęściej występuje na wysokościach poniżej 900 m n.p.m., lokalnie do 1600 m n.p.m. W Kambodży spotykana jest w suchych lasach liściastych oraz zniszczonych lasach, a także w nadrzecznych zadrzewieniach, na nizinach poniżej 300 m n.p.m. Gatunek generalnie jest osiadły, jednak w północnych Indiach zaobserwowano lokalne migracje.

Ptaki te wydają głośny, ostry, głęboki dźwięk, który słychać również w stadach. Żywią się owocami (np. gujawą pospolitą Psidium guajava), warzywami, nasionami, nektarem (z roślin Salmalia, Butea i Erythrina), kwiatami oraz ich pączkami. W niektórych regionach uważane są za szkodniki – w Pakistanie około 70% ich diety to materia roślinna pochodząca z upraw.

Lęgi

Sezon lęgowy trwa od listopada do kwietnia, w zależności od obszaru występowania. Gniazdują w dziuplach, także w palmach, rzadko w budynkach. W zniesieniu znajduje się od 2 do 4 jaj o wymiarach blisko 34 na 27 mm. Z danych z niewoli wynika, że inkubacja trwa około 24 dni, a młode opierzają się w pełni po 7 tygodniach. W niewoli mogą dożyć 25–30 lat.

Status i zagrożenia

Według klasyfikacji IUCN gatunek ten uznawany jest za bliski zagrożenia (NT, Near Threatened). Wcześniej, od 1988 do 2012 roku, był klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Główne zagrożenia dla tego gatunku to chwytanie i handel jako zwierzęciem domowym. Mimo że w Tajlandii gatunek ten niemal już nie gniazduje, w Bangkoku nadal można spotkać pisklęta na sprzedaż, prawdopodobnie pochodzące z Kambodży. Możliwe, że w Gudźaracie aleksandretta większa pada ofiarą kłusownictwa ze strony lokalnej ludności. P. eupatria została uwzględniona w Załączniku II CITES.

Przypisy

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).