Aleksandras Stulginskis

Aleksandras Stulginskis (wymowa) (urodzony 26 lutego 1885 w Kutaliai w pobliżu Taurogów, zmarł 22 września 1969 w Kownie) był litewskim politykiem, który założył litewską chadecję (LKD – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci). Pełnił funkcję wicepremiera oraz dwukrotnie sprawował urząd prezydenta Litwy.

Stulginskis pochodził z rodziny właścicieli ziemskich. Swoją edukację rozpoczął w szkole podstawowej w Kaltinenai, a następnie uczęszczał do znanego gimnazjum w Lipawie. Po jego ukończeniu zapisał się na Akademię Teologiczną w Kownie. Później kontynuował naukę w zakresie filozofii i teologii na austriackiej uczelni w Innsbrucku. Ostatecznie nie przyjął święceń kapłańskich i zdecydował się na studia w Instytucie Agronomii w Halle, które ukończył w 1913 roku. Przed wybuchem wojny pisał artykuły dotyczące rolnictwa w litewskiej prasie, a podczas niemieckiej okupacji angażował się w pomoc ofiarom wojny, prowadził kursy dla nauczycieli oraz korespondował z gazetami. Przez wiele lat kierował stowarzyszeniem „Rytas” („Świt”) i uprawiał ogród pod Wilnem, z którego dochody przekazywał sierotom. W 1918 roku rozpoczął wydawanie gazety „Ukininkas” („Rolnik”) oraz „Ukininko kalendorius” („Kalendarz rolnika”).

Był jednym z założycieli litewskiej chadecji oraz przewodniczącym jej Komitetu Centralnego. Współautorem memorandum do prezydenta Wilsona, które apelowało o uznanie litewskiej państwowości przez Stany Zjednoczone. W przeciwieństwie do Antanasa Smetony, jego orientacja polityczna skłaniała się ku państwom Ententy. Odegrał istotną rolę jako współorganizator Konferencji Litewskiej w Wilnie, co zaowocowało jego wyborem do Rady Państwa (Taryby). 16 lutego 1918 roku podpisał akt niepodległości. Po zakończeniu wojny przewodniczył komisji ds. uchodźców, znacząco pomagając Litwinom wracającym z Rosji sowieckiej. Sprzeciwiał się planom litewskich monarchistów, uznając pomysł osadzenia na tronie Mendoga II za nieodpowiedni dla powagi litewskiego państwa. Zdecydowanie opowiadał się za Litwą jako republiką demokratyczną. Organizował litewskie wojsko, aby odpierać ataki bolszewików oraz armii polskiej.

W rządzie Dovydaitisa pełnił rolę zastępcy premiera oraz ministra spraw zagranicznych, a później kierował resortem rolnictwa i opieki społecznej. W maju 1926 roku został wybrany na marszałka konstytucyjnego Seimasu, a także szefa państwa, którą to funkcję sprawował do maja tego samego roku.

Po wojskowym zamachu stanu z 17 grudnia 1926 roku, Stulginskis został przewodniczącym Seimasu, sprawując tę funkcję aż do rozwiązania parlamentu, który nie był przychylny Smetonie. Następnie osiedlił się w majątku w pobliżu Kretyngi, gdzie pisał do czasopisma „XX amžius” („Wiek dwudziesty”). W 1938 roku uczestniczył w pierwszym Światowym Kongresie Litwinów w Kownie, gdzie wygłosił emocjonalną mowę broniącą demokracji i praw obywatelskich, sprzeciwiając się reżimowi Smetony. Pierwsze lata sowieckiej okupacji spędził w majątku Jokubavas, jednak nie uniknął radzieckiej listy proskrypcyjnej. W czerwcu 1941 roku został aresztowany i deportowany do łagru pod Krasnojarskiem, a jego żona została zesłana do republiki Komi.

W 1952 roku został oficjalnie skazany na 25 lat łagrów za „antysocjalistyczną i klerykalną działalność” w okresie międzywojennym. Po śmierci Stalina został zwolniony, a w 1956 roku powrócił do kraju, zamiast emigrować. Osiedlił się z żoną w Kownie, gdzie zmarł 22 września 1969 roku. Jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Poniemuńskim w Kownie.

Przeczytaj u przyjaciół: