Aleksandra Szurmiak-Bogucka (urodzona 26 grudnia 1928 roku w Nowym Sączu, zmarła 17 lipca 2020 roku w Krakowie) była polską etnomuzykolożką, specjalizującą się w folklorze muzycznym polskich Karpat.
Życiorys
Była córką historyka i pedagoga Bolesława Szurmiaka (1884–1975) oraz polonistki Anny z d. Juszczyk (1900–1960). Posiadała dwie starsze siostry: Halinę Barbarę (1920–1945) oraz Marię (1924–2014).
Interesowała się muzyką ludową dzięki swojemu ojcu oraz stryjowi Mieczysławowi, który był nauczycielem i działaczem ludowym.
W latach 1946–1948 uczęszczała do Liceum Humanistycznego Sióstr Niepokalanek w Nowym Sączu, a także pobierała prywatne lekcje gry na fortepianie. W 1954 roku ukończyła Państwową Średnią Szkołę Muzyczną w Krakowie w klasie fortepianu. Następnie zdobyła dyplom z muzykologii na Uniwersytecie Jagiellońskim (1953), gdzie uczestniczyła także w wykładach z etnografii na Wydziale Historyczno-Filozoficznym. Jako studentka brała udział w Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego organizowanej przez Państwowy Instytut Sztuki, transkrybując pieśni z Podhala. Od 1953 roku była członkinią Krakowskiej Ekipy Regionalnej, gdzie poznała swojego przyszłego męża Kazimierza Boguckiego (1927–1970), choreografa, z którym wzięła ślub w 1957 roku. W trakcie studenckich obozów badała folklor muzyczny Kurpiów i Mazowsza.
W latach 1954–1972 pracowała w Państwowym Instytucie Sztuki (od 1959 roku Instytut Sztuki PAN). W latach 1965–1991 kierowała redakcją Dawnej Muzyki Polskiej i Folkloru w Polskim Wydawnictwie Muzycznym w Krakowie.
Jej specjalnością była tradycyjna muzyka podhalańska, której poświęciła wiele książek i artykułów. Zebrała tysiące pieśni, melodii oraz wywiadów od Lachów Sądeckich i Limanowskich, Górali Skalnego i Niżnego Podhala, Górali Żywieckich, Rytersko-Piwniczańskich, Gorczańskich, Pienińskich, Spisza, Orawy, Łemków, a także Krakowiaków, szczególnie z Wschodnich Krakowiaków. Transkrybowała pieśni do zbiorów innych autorów.
W latach 1985–1992, 2011–2013 oraz 2014–2016 prowadziła wykłady w Studium Folklorystycznym w Nowym Sączu. Uczyła w Katedrze Historii Muzyki (1963–1964) oraz w Katedrze Etnografii (1982–1984) Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także prowadziła kursy dla instruktorów zespołów działających na Podhalu. Dodatkowo prowadziła zajęcia z folkloru w Studium Folklorystycznym Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Nowym Sączu (1985–1992) oraz corocznie na seminariach folklorystycznych podczas festiwalu „Limanowska Słaza” w Limanowej od 1972 roku.
Była członkinią jury wielu festiwali i przeglądów folklorystycznych, takich jak „Sabałowe Bajania” w Bukowinie Tatrzańskiej (od 1969 roku), Festiwal Folkloru Górali Polskich w Żywcu (1970–1990), Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem (od 1971 roku), Festiwal Folkloru Ziem Nizinnych „Pawie Pióro” w Tarnowie (od 1972 roku), Ogólnopolski Festiwal Kapel, Instrumentalistów i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym (od 1977 roku), oraz Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne w Wiśle i Żywcu (od 1990 roku). Od 1980 roku zasiadała w jury przeglądów lokalnych, takich jak „Przednówek na Polanach” w Kościelisku, „Zima Spiska” w Niedzicy i „Poronińskie Lato” w Poroninie, a także współpracowała z MCK „Sokół” w Nowym Sączu.
W 1955 roku, razem z mężem, założyła w Nowym Targu Zespół Regionalny „Podhale”. Była także konsultantką muzyczną zespołu regionalnego „Lachy” oraz innych zespołów w regionie, opracowując programy dla zespołów regionalnych.
Należała do Sekcji Muzykologów Związku Kompozytorów Polskich, Towarzystwa Przyjaciół Kultury Ludowej w Krakowie, Towarzystwa Przyjaciół Orawy oraz Polskiego Towarzystwa Etnochoreologicznego w Warszawie. Posiadała tytuł Honorowego Członka Związku Podhalan w Polsce.
W 1958 roku urodziła córkę Jadwigę Bogucką, która została etnografką, dziennikarką, redaktorką oraz reżyserką.
Zmarła i została pochowana na cmentarzu parafialnym w Łącku.
Odznaczenia
- Srebrna Odznaka „Za zasługi dla Ziemi Krakowskiej” (1970)
- Złota Tarcza Herbowa Miasta Nowego Sącza (1972)
- Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1972)
- Nagroda Wojewody Krakowskiego „Za osiągnięcia w dziedzinie kultury” (1974)
- Dyplom Honorowy Ministra Kultury i Sztuki „Za osiągnięcia w upowszechnianiu kultury” (1980)
- Odznaka „Za Zasługi dla Orawy” (1983)
- Złota Odznaka „Za Zasługi dla Miasta i Gminy Limanowa” (1984)
- Srebrny Krzyż Zasługi (1986)
- Złoty Krzyż Zasługi (1987)
- Nagroda I stopnia im. J. Cierniaka „Za wniesiony wkład w rozwój działalności kulturalnej na rzecz środowiska wiejskiego” (1987)
- Nagroda Miasta Krakowa „Za wybitne osiągnięcia w dziedzinie upowszechniania kultury oraz ochrony i popularyzacji folkloru krakowskiego” (1989)
- Medal 50-lecia CEPELIA (1999)
- Nagroda im. O. Kolberga „W uznaniu zasług dla kultury ludowej” (1996)
- Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008)
- Nagroda Województwa Małopolskiego im. R. Reinfussa (2012)
Upamiętnienie
W 2021 roku na Festiwalu Folkloru Polskiego „Sabałowe Bajania” w Bukowinie Tatrzańskiej ustanowiono nagrodę specjalną jej imienia, przyznawaną szczególnie zasłużonemu instrumentalistowi w kategorii dorosłych, który kultywuje tradycyjną muzykę regionu.
