Aleksandra i Hieronim Skłodowscy to matka i syn, którzy byli Polakami i zostali zamordowani przez niemieckich okupantów za pomoc udzielaną Żydom we wsi Skłody-Piotrowice, położonej w obecnym powiecie ostrowskim.
Przed zbrodnią
Rodzina Skłodowskich była wielopokoleniowa. Najstarszą osobą w rodzinie była Aleksandra (urodzona około 1862 roku). W jej domu mieszkała także córka Apolonia oraz syn Hieronim (urodzony około 1906 roku) z żoną Amelią (urodzoną w 1909 roku) oraz pięciorgiem dzieci: Leonardem, Ireną, Natalią, Cecylią i Włodzimierzem. Hieronim pracował jako rolnik i w miejscowości znany był jako „Marczak”. Po ataku III Rzeszy na ZSRR, pod koniec sierpnia 1941 roku, Niemcy ogłosili, że Żydzi z Zaręb Kościelnych i okolic zostaną ewakuowani do getta w Czyżewie. W pierwszych dniach września przeprowadzono akcję przesiedleńczą, w trakcie której Żydów umieszczono w szkole w Szulborzu, a następnie przewieziono do lasu koło Mianówka, gdzie zostali zamordowani i pochowani. Zgodnie z inskrypcją na pomniku odsłoniętym tam w 1959 roku, zginęło około 5000 Żydów. W trakcie transportu część Żydów zdołała uciec i znaleźć schronienie w okolicach Zarąb Kościelnych, a jednym z miejsc, gdzie znaleźli schronienie, było gospodarstwo Skłodowskich w Skłodach-Piotrowicach.
Przebieg zbrodni
20 stycznia 1944 roku niemieccy żandarmi przybyli z posterunków w Zarębach Kościelnych, Andrzejewie i Jasienicy, aby przeprowadzić obławę w Skłodach-Piotrowicach. W trakcie akcji w gospodarstwie Skłodowskich, które podejrzewano o ukrywanie Żydów, przeprowadzono rewizję. Odkryto kryjówkę, która mogła pomieścić kilka osób, jednak w dniu obławy była ona pusta. Mimo to, na miejscu rozstrzelano Hieronima oraz jego obłożnie chorą matkę Aleksandrę, a ich ciała zakopano w pobliżu zabudowań. Pozostali członkowie rodziny zostali umieszczeni w areszcie w Jasienicy, gdzie przebywali przez tydzień. Po zwolnieniu nie pozwolono im wrócić do swojego gospodarstwa, więc do końca okupacji niemieckiej zamieszkali w sąsiednich Skłodach Średnich. Według niektórych źródeł, Niemcy rozstrzelali również Amelię Skłodowską z jednym z dzieci oraz sąsiadkę Stefanię Pieńkowską, która w czasie obławy znajdowała się u sąsiadów.
Upamiętnienie
16 czerwca 2019 roku w Skłodach-Piotrowicach Aleksandra i Hieronim Skłodowscy zostali upamiętnieni w ramach projektu „Zawołani po imieniu”. Przy domu nr 6, w miejscu ich mordu, odsłonięto pomnik. Uroczystość zaszczyciły swoją obecnością m.in.: wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdalena Gawin, wójt gminy Zaręby Kościelne Urszula Wołosiewicz, starosta ostrowski Zbigniew Chrupek oraz dyrektor Instytutu Pileckiego Wojciech Kozłowski.
Przypisy
Bibliografia
Władysław Bartoszewski, Zofia Lewinówna (red.), Ten jest z Ojczyzny mojej: Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, Warszawa: Stowarzyszenie ŻIH: Świat Książki, 2007, wyd. 3, s. 605, ISBN 978-83-247-0715-7.
Czesław Dobroński, Waldemar Monkiewicz (red.), Białostoccy Żydzi, Białystok: IH FUW, 1997, t. 2, ISBN 83-901668-6-0.
Waldemar Monkiewicz, Za cenę życia. O ratowaniu Żydów w Białostockiem w okresie okupacji niemieckiej [w:] Daniel Edward Skłodowski, Losy mieszkańców gminy Zaręby Kościelne w latach wojny 1939–1945, Warszawa: Wydawnictwo SGGW, 2004, ISBN 83-7244-467-6.
Aleksandra Namysło, Grzegorz Berendt, Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2014, s. 428–429, ISBN 978-83-7629-669-2.
Paweł Rytel-Andrianik, Dam im imię na wieki. Polacy ratujący Żydów z okolic Treblinki, Oksford-Treblinka 2011, s. 137, ISBN 978-83-7257-497-8.
