Aleksandra Fiodorowna (właściwie Alicja Hessen-Darmstadt; ur. 6 czerwca 1872 w Darmstadt, zm. 17 lipca 1918 w Jekaterynburgu) była ostatnią cesarzową Rosji jako żona cesarza Mikołaja II oraz świętą prawosławną.
Życiorys
Dzieciństwo
W wieku sześciu lat straciła matkę, księżną Alicję Koburg, która zmarła na dyfteryt wskutek zarażenia się od swoich chorych dzieci. W 1879 roku, z woli ojca, przeprowadziła się z rodzeństwem na dwór brytyjski, pod opiekę babki, królowej Wiktorii.
Po raz pierwszy księżniczka Alicja spotkała carewicza Mikołaja w 1884 roku, kiedy miała dwanaście lat. Mikołaj obdarzył ją broszką, ale speszona Alicja oddała mu ją następnego dnia. Ich drugie spotkanie miało miejsce na ślubie siostry Alicji, Elżbiety, z wielkim księciem Sergiuszem Aleksandrowiczem Romanowem. Po tym wydarzeniu Mikołaj zapisał w dzienniku, że się w niej zakochał, a ona odwzajemniła uczucia. Rodzice Mikołaja, car Aleksander III oraz caryca Maria Fiodorowna, byli przeciwni związkowi z Alicją, której ród uznawali za zbyt niski. Plany małżeństwa Mikołaja z córką pretendenta do tronu francuskiego oraz z księżniczką pruską były preferowane. W międzyczasie babka Alicji chciała zaaranżować dla niej małżeństwo z księciem Clarence i Avondale Albertem Wiktorem.
Alicja uczyła się gry na fortepianie oraz historii, geografii i literatury angielskiej i niemieckiej, a jedna z jej nauczycielek, Margaret Jackson, zaszczepiła w niej zainteresowanie polityką.
Młodość
W wieku szesnastu lat Alicja została konfirmowana w Kościele luterańskim i wprowadzona do towarzystwa. Odrzuciła oświadczyny księcia Alberta Wiktora, co uszanowała królowa Wiktoria, choć miała nadzieję, że Alicja zmieni zdanie. W latach 1889-1890 Alicja odwiedziła Rosję, gdzie spotkała Mikołaja, co umocniło ich wzajemne uczucia. Po powrocie odrzuciła propozycję małżeństwa z Albertem Wiktorem i wróciła do Darmstadt, gdzie jako księżna organizowała bale i angażowała się w działalność charytatywną. W 1891 roku odrzuciła kolejną propozycję małżeństwa, tym razem z księciem Maksymilianem Badeńskim. Mimo to, utrzymywała korespondencję z carewiczem Mikołajem.
W 1894 roku Aleksander III i jego żona zgodzili się na zaręczyny Mikołaja z Alicją Heską. Mikołaj, z zachętą Elżbiety, rozpoczął regularną korespondencję z Alicją, która jednak nie chciała porzucić luteranizmu na rzecz prawosławia. Mikołaj próbował namówić ją do konwersji, ale Alicja ostatecznie zgodziła się na oświadczyny dzięki przekonywaniu kuzyna Wilhelma i ciotki Marii Meklemburskiej. W kwietniu 1894 roku ogłoszono ich zaręczyny, a Alicja rozpoczęła przygotowania do konwersji na prawosławie.
We wrześniu 1894 roku car Aleksander III nagle zachorował, a Mikołaj i Alicja towarzyszyli mu w Liwadii, gdzie monarcha zmarł 1 listopada. Mikołaj postanowił ożenić się z Alicją natychmiast, jednak ostatecznie ślub odbył się w Petersburgu zgodnie z tradycją. 2 listopada 1894 roku Alicja przyjęła prawosławie i przyjęła imię Aleksandra Fiodorowna.
26 listopada 1894 roku metropolita petersburski i ładoski Palladiusz udzielił Mikołajowi i Aleksandrze ślubu. Nowożeńcy nie zorganizowali przyjęcia ani nie mieli prawa do miesiąca miodowego z powodu żałoby po carze, zamieszkali w Pałacu Aniczkowskim razem z carycą-wdową.
Caryca Rosji
Pierwsze lata
Nowa caryca nie zdobyła sympatii na dworze. Jej zachowanie krytykowała caryca-wdowa oraz ciotka Maria Pawłowna, a służba rozpowszechniała plotki na jej temat. Jej słaba znajomość języka francuskiego oraz angielski akcent stały się przedmiotem żartów. Relacje z matką Mikołaja były szczególnie złe. Po przeprowadzce do Carskiego Sioła, Alicja zmniejszyła liczbę przyjęć, co pogłębiło niechęć wobec niej. Przed ślubem nie miała zbyt wiele do czynienia z Rosją i jej kulturą, a jej znajomość prawosławia była ograniczona.
15 listopada 1895 roku caryca urodziła pierwsze dziecko – córkę Olgę.
26 maja 1896 roku Mikołaj i Aleksandra zostali koronowani na cara i carycę w soborze Zaśnięcia Matki Bożej w Moskwie. W związku z katastrofą na festynie w Chodynce, gdzie zginęło wiele osób, para carska była wstrząśnięta, a ich zachowanie podczas bankietu zostało uznane za bezduszność. W wyniku tego wydarzenia caryca poroniła. By odzyskać popularność, zorganizowała ogólnokrajowe stowarzyszenie dobroczynne kobiet, lecz szybko straciło ono popularność.
W 1897 roku urodziła drugą córkę – Tatianę, co spotkało się z rozczarowaniem dworu, gdyż oczekiwano następcy tronu. Po narodzinach drugiej córeczki relacje z Marią Fiodorowną pogorszyły się, a także wybuchł konflikt dotyczący klejnotów noszonych przez caryce. Alicja opiekowała się córkami, zaniedbując życie publiczne.
26 czerwca 1899 roku, po ciężkim porodzie, urodziła trzecią córkę – Marię. Rozczarowana brakiem następcy tronu, zaczęła wierzyć w klątwę ciążącą nad nią. Po konwersji do prawosławia zaczęła interesować się religią i gromadzić ikony. Aby doczekać się syna, ściągnęła na dwór rosyjskich jurodiwych.
Pod wpływem Milicy Czarnogórskiej zaczęła interesować się okultyzmem, co przyczyniło się do dalszego pogłębienia jej niepewności. W czerwcu 1901 roku urodziła czwartą córkę – Anastazję.
Wkrótce poznała Philippe’a Vachota, francuskiego hipnotyzera, któremu zaufała. Po jego odejściu zaczęła wierzyć, że może urodzić syna dzięki modlitwom do mnicha Serafina z Sarowa. W 1903 roku uczestniczyła w jego kanonizacji, modląc się o potomka.
W czasie wojny rosyjsko-japońskiej zaangażowała się w organizację pomocy dla żołnierzy.
1904–1914
12 sierpnia 1904 roku urodziła syna Aleksego, który okazał się chory na hemofilię. Od tej pory, Aleksandra poświęcała większość czasu opiece nad synem. Po zamordowaniu Gieorgija Gapona w Petersburgu, Aleksandra uznała, że jej mąż nie jest odpowiedzialny za zmasakrowanie manifestacji i broniła go przed krytyką.
W miarę pogarszania się zdrowia Aleksandry, rzadziej pokazywała się publicznie, a jej obowiązki przejmowały córki. Spędzała czas w swoim apartamencie, malując i haftując. Jej zdrowie pogarszało się, co prowadziło do spekulacji o jej relacjach z Rasputinem. W 1912 roku, mimo problemów zdrowotnych, wzięła udział w obchodach 300-lecia panowania Romanowów.
Czując się coraz bardziej osamotniona, miała jedynie kilka zaufanych osób, w tym Sonię Orbeliani oraz Annę Wyrubową.
Znajomość z Rasputinem
W 1905 roku Aleksandra poznała Grigorija Rasputina, którego uważała za cudotwórcę. W 1907 roku, gdy Rasputin modlił się przy łóżku Aleksego, chłopiec niespodziewanie wydobrzał, co umocniło wiarę carycy w jego zdolności. Pomimo ostrzeżeń, Aleksandra była mu całkowicie oddana.
Jej zdrowie fizyczne pogarszało się, a depresja narastała. Odmawiała wizyt w uzdrowiskach, co prowadziło do spekulacji na temat jej stanu zdrowia i relacji z Rasputinem.
Lata I wojny światowej
Po wybuchu I wojny światowej Aleksandra zaangażowała się w działalność pomocową, otwierając warsztaty szycia dla wojska i stając na czele Czerwonego Krzyża. Mimo to jej niemieckie pochodzenie sprawiało, że była oskarżana o brak współczucia dla rosyjskich żołnierzy i o szpiegostwo na rzecz Niemiec.
W końcu 1916 roku, podczas wizyty w monasterze, spotkała się z pustelnicą, która wzywała ją do odwagi. Po powrocie do Petersburga dowiedziała się o zaginięciu Rasputina, a 1 stycznia 1917 roku jego ciało zostało odnalezione.
Wpływ Aleksandry na działalność męża w czasie I wojny światowej
Aleksandra przekonywała Mikołaja II do objęcia dowództwa nad wojskami, uważając, że jego działania są kierowane przez Boga. Z czasem zaczęła przejmować rolę doradcy, co prowadziło do napięć w rządzie. W styczniu 1916 roku, na jej prośbę, Mikołaj zdymisjonował premiera, co pogorszyło sytuację Rosji. Aleksandra coraz bardziej izolowała się, a jej wpływ na męża rósł.
Rewolucja lutowa
Podczas wybuchu rewolucji lutowej, Aleksandra przebywała w pałacu, zajmując się dziećmi. Nie doceniała protestów, a po abdykacji Mikołaja, nie udało jej się uciec przed rewolucjonistami. Romanowowie zostali internowani w Carskim Siole, gdzie stawali się ofiarami złego traktowania.
Uwięzienie i śmierć
1 sierpnia 1917 roku cała rodzina carska została przewieziona do Tobolska. Mieszkańcy miasta odnosili się do nich z sympatią, co przynosiło im pewne wsparcie. Aleksandra zajmowała się dziećmi, postrzegając ich sytuację jako upokorzenie.
25 kwietnia 1918 roku Mikołaj II został oddzielony od rodziny i przewieziony do Jekaterynburga, gdzie Romanowowie zostali umieszczeni w domu Ipatiewa. Ich przyszłość była już przesądzona.
Egzekucja ostatnich Romanowów
W nocy z 16 na 17 lipca 1918 roku, wszyscy członkowie rodziny zostali zbudzeni i zgromadzeni w piwnicy. Po zabiciu Mikołaja, reszta członków rodziny również została zastrzelona. Ciała Romanowów zostały przewiezione do lasu, gdzie poddano je zniszczeniu. 19 lipca 1918 roku ukazała się informacja, iż Mikołaj został rozstrzelany, a Aleksandra znajduje się w bezpiecznym miejscu.
Śledztwa w sprawie śmierci i pochówku
Po zajęciu Jekaterynburga przez oddziały Kołczaka, odkryto miejsce pochówku Romanowów. W 1993 roku odnaleziono szczątki dziewięciu osób, które po analizach potwierdzono jako członków rodziny Mikołaja II. W 1998 roku szczątki uroczyście pochowano w soborze Świętych Piotra i Pawła w Petersburgu.
Kult i kanonizacja
W latach 70. XX wieku pojawił się nieformalny kult zamordowanej rodziny carskiej, a w 2000 roku Romanowowie zostali kanonizowani przez Rosyjski Kościół Prawosławny jako święci cierpiętnicy. W 1998 roku odbył się uroczysty pogrzeb rodziny carskiej, jednak Kościół nie wyraził jednoznacznego stanowiska wobec autentyczności ich szczątków.
Genealogia
Po ślubie – Aleksandra Fiodorowna Romanowa.
Uwagi
Przypisy
