Aleksandr Aleksandrowicz Wasiljew (ros. Александр Александрович Васильев; ur. 23 września?/5 października 1867 w Petersburgu, zm. 30 maja 1953 w Madrycie) był rosyjskim historykiem, mediewistą oraz bizantynologiem.
Życiorys
Studia z zakresu bizantynologii ukończył na uniwersytecie w Petersburgu pod opieką Wasilija Wasiljewskiego. W latach 1904–1912 pełnił funkcję profesora na uniwersytecie w Dorpacie (obecnie Tartu), a następnie w latach 1912–1922 w Instytucie Pedagogicznym oraz w latach 1917–1925 na uniwersytecie w Petersburgu. W latach 1925–1939 pracował na Uniwersytecie Wisconsin w Madison.
Jego badania koncentrowały się na stosunkach między Bizancjum a Arabami, historii Gotów na Krymie oraz panowaniu cesarza Justyniana I Wielkiego. Jako pierwszy w rosyjskiej historiografii przedstawił pełen zarys historii politycznej Bizancjum. Jest autorem fundamentalnej pracy dotyczącej stosunków arabko-bizantyńskich w IX i X wieku (1900 i 1902).
Wasiljew był autorem ponad 200 prac, w tym: Wizantija i Araby (1902), Istorija Wizantii (1925, przetłumaczone na język angielski, francuski, turecki i hiszpański), The Goths in the Crimea (1936), oraz Justin the First (1950). W 1917 roku opublikował podręcznik historii bizantyjskiej w języku rosyjskim, obejmujący okres od narodzin Cesarstwa aż do wypraw krzyżowych. W latach 1923–1925 rozszerzył go o kilka mniejszych prac, które opisywały okres panowania łacińskiego oraz czasy Paleologów. Po kilku latach ukazała się znacznie rozszerzona wersja w języku angielskim: History of the Byzantine Empire (t. 1-2, Madison 1928–1929), a nieco później uzupełnione wydanie francuskie: Histoire de l’Empire byzantin (t. 1-2, Paryż 1932). Jego synteza została przetłumaczona także na język hiszpański (Barcelona 1948) oraz grecki (Ateny 1954), a tom pierwszy również na język turecki (Ankara 1943). Ostatnie wydanie za życia autora było w wielu miejscach rozszerzone: History of the Byzantine Empire 324-1453 (Madison 1952).
Wybrane publikacje
- Byzance et les Arabs, t. 1-2, Bruksela.
- Istorija Vizantii, t. 1-3, Petersburg 1923.
- Historie de l’empire byzantin, t. 1: (324-1080), t. 2: (1081-1453), Paryż 1932.
- Justin the first. An introduction to the epoch of Justynian the Great, Cambridge, Mass. 1950.
- History of the Byzantine empire 324-1453, Madison 1958.
Publikacje w języku polskim
Bizancjum i islam [w:] Bizancjum: wstęp do cywilizacji wschodniorzymskiej, oprac. Norman Baynes, H. St. L. B. Moss, przeł. Edward Zwolski, Warszawa: „Pax” 1964.
Bibliografia
Waldemar Ceran, Wasiljew Aleksandr [w:] Encyklopedia kultury bizantyńskiej, red. Oktawiusz Jurewicz, Warszawa 2002, s. 491.
