Aleksandr Kazimirowicz Tołusz (ros. Александр Казимирович Толуш; urodził się 1 maja 1910 roku w Petersburgu, zmarł 3 marca 1969 roku w Leningradzie) był radzieckim szachistą oraz trenerem szachowym, który uzyskał tytuł arcymistrza w 1953 roku.
Kariera szachowa
Pierwszym znaczącym osiągnięciem Tołusza był tytuł mistrza RFSRR, który zdobył w 1935 roku w Gorki. W 1937 roku zajął pierwsze miejsce w mistrzostwach Leningradu, co powtórzył jeszcze czterokrotnie w latach 1938, 1946, 1947 oraz 1954. W 1939 roku zadebiutował w finale indywidualnych mistrzostw Związku Radzieckiego. Do 1958 roku brał udział w finałowych turniejach aż 10 razy, osiągając najlepsze wyniki w latach 1950 (IV miejsce) oraz 1947, 1948, 1952 i 1957 (V miejsca).
Największy indywidualny sukces w karierze Tołusz odniósł w 1953 roku, kiedy to zdobył pierwsze miejsce w silnie obsadzonym turnieju w Bukareszcie, wyprzedzając takich graczy jak Tigran Petrosjan, Wasilij Smysłow, Isaak Bolesławski, Boris Spasski oraz László Szabó. Oprócz tego, osiągnął także znaczące wyniki w Balatonfüred (1958, memoriał Lajosa Asztalosa, II miejsce za Lajosem Portischem), w Rydze (1959, III miejsce za Borisem Spasskim i Vladasem Mikenasem, przed Michaiłem Talem) oraz w Warszawie (1961, I miejsce). Był także trzykrotnym złotym medalistą drużynowych mistrzostw Europy, zdobywając dwa medale z zespołem ZSRR (1957, 1961) oraz jeden medal indywidualny (1957, za wynik na IX szachownicy).
Tołusz odniósł również znaczne sukcesy jako trener szachowy. Wśród jego uczniów znajdowali się mistrzowie świata, tacy jak Ludmiła Rudenko oraz Boris Spasski, a także Paul Keres. Dodatkowo, miał również osiągnięcia w grze korespondencyjnej, zdobywając w 1965 roku tytuł mistrza międzynarodowego w tej odmianie szachów.
Według retrospektywnego systemu Chessmetrics, w styczniu 1945 roku Tołusz był najwyżej sklasyfikowany, zajmując 10. miejsce na świecie.
Przypisy
Bibliografia
Władysław Litmanowicz, Jerzy Giżycki, Szachy od A do Z, tom II, Warszawa 1987, s. 1239–1240
ChessBase Megabase 2007
