Aleksandr Jakowlewicz Tairow, znany również jako Kornblit (ros. Александр Яковлевич Таиров (Корнблит), urodził się 24 czerwca?/6 lipca 1885 roku w Romnach lub w Równem, a zmarł 25 września 1950 roku w Moskwie) – był rosyjskim aktorem, reżyserem oraz reformatorem teatru.
Życiorys
Debiutował w 1905 roku jako aktor, a w 1908 roku zadebiutował jako reżyser. Do 1913 roku pracował w różnych teatrach, w tym w latach 1906–1907 w petersburskim Teatrze Wiery Komissarżewskiej oraz w 1913 roku w moskiewskim Wolnym Teatrze J. Mardżanowa. W 1914 roku, wspólnie z Alisą Koonen oraz grupą młodych aktorów, założył Teatr Kameralny w Moskwie, którym kierował aż do 1949 roku. Tairow był przeciwnikiem umownego teatru Meyerholda oraz naturalizmu, który utożsamiał z realizmem Stanisławskiego. Dążył do stworzenia teatru syntetycznego, w którym tekst literacki miał być jednym z wielu równorzędnych elementów, obok ruchu, gestu, mimiki, muzyki, dekoracji, światła i kostiumów, które wspólnie tworzyły spektakl. Współpracował z czołowymi kompozytorami i plastykami, takimi jak A. Ekster przy inscenizacji sztuki J. Anienskiego Famira Kifared (1916) oraz Salome Wilde’a (1917).
Tairow był jednym z najważniejszych przedstawicieli reformy teatru na początku XX wieku – jako pierwszy wprowadził na scenę kubistyczne dekoracje i kostiumy, a w komponowaniu świateł scenicznych korzystał z pomocy A. Appii i A. Salzmana. Wprowadził do rosyjskiego repertuaru dzieła E. O’Neilla, takie jak Pożądanie w cieni wiązów (1926), P. Claudela – Zwiastowanie (1920), G.B. Shawa – Święta Joanna (1924) oraz B. Brechta – Opera za trzy grosze (1930). Jego program artystyczny, opozycyjny wobec idei Stanisławskiego, opierał się na teorii tzw. neorealizmu, który według Tairowa miał zgłębiać istotę rzeczywistości, a nie ją tylko naśladować. Jego zainteresowania repertuarowe skupiały się na dramatycznych poezjach, co skutkowało nasilającymi się atakami politycznymi. W związku z tym, w latach 30. zrezygnował z neorealizmu na rzecz „realizmu konkretnego” i wprowadził do repertuaru sztuki dotyczące rewolucyjnych przemian w Rosji. Mimo to, do końca twierdził, że „realizm zaczyna się tam, gdzie kończy się imitacja”.
Do jego najważniejszych spektakli z pierwszego okresu działalności należą Śakuntala Kalidasy (1914), Salome O. Wilde’a (1917), Fedra J.B. Racine’a (1921) oraz Burza A. Ostrowskiego (1924). Z późniejszych przedstawień na zawsze zapisała się w historii teatru Tragedia optymistyczna W. Wiszniewskiego (1933) z Alisą Koonen w roli Komisarza. A. Tairow opublikował Notatki reżysera (1921, wyd. rozszerzone 1970, wyd. pol. 1978). Został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym.
Bibliografia
Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2005.
Aleksandr Yakovlevich Tairov, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
http://novodevichiynecropol.narod.ru/02/tairov_a_ya.htm (ros.)
