Aleksandr Grigorjewicz Stroganow
Aleksandr Grigorjewicz Stroganow, ros. Александр Григорьевич Строганов (urodzony 20/31 grudnia 1795 w Petersburgu, zmarł 21 lipca/2 sierpnia 1891 w Odessie) był rosyjskim żołnierzem w stopniu generała lejtnanta, arystokratą (hrabia) oraz politykiem. Pełnił funkcję ministra spraw wewnętrznych i policji w Rządzie Tymczasowym Królestwa Polskiego w latach 1831–1832, a następnie w całym Imperium od 1839 do 1841. Był również członkiem Rady Państwa (1849–1891) oraz generał-gubernatorem w różnych regionach, w tym małorosyjskim (1836–1838), petersburskim (1854–1855) i noworosyjsko–besarabskim (1855–1863).
Jego nazwisko jest źródłem dla nazwy potrawy mięsnej boeuf Stroganow, która łączy tradycje kuchni francuskiej (smażona polędwica z sosem) i rosyjskiej (sos dodawany do potrawy, a nie serwowany osobno).
Życiorys
Urodził się w rodzinie barona Grigorija Aleksandrowicza Stroganowa (1770–1857) i księżniczki Anny Siergiejewny Trubeckiej (1765–1824). W latach 1810–1812 studiował w Instytucie Korpusu Inżynierów Transportu, a następnie został awansowany na chorążego. W 1812 roku dołączył do Brygady Artylerii Gwardii, biorąc udział w wojnie obronnej oraz IV koalicji antyfrancuskiej (w bitwach pod Dreznem, Kulm i Lipskiem) oraz wojnie zimowej (zdobycie Paryża). W latach 1818–1821 był adiutantem szefa sztabu Piotra Wołkońskiego, a w 1821 mianowany adiutantem cara Aleksandra I, przenosząc się do służby dyplomatycznej. W latach 1821–1826 pełnił obowiązki komisarza wojskowego w różnych misjach dyplomatycznych. W 1829 awansowany na pułkownika, objął dowództwo Preobrażeńskiego Pułku Ułanów. W latach 1830–1831 uczestniczył w tłumieniu powstania listopadowego i w 1831 został mianowany generałem majorem. W lutym tego samego roku generał-gubernator warszawski Iwan Paskiewicz powierzył mu dowództwo wojsk pacyfikacyjnych w Królestwie Polskim. 16 września 1831 został ministrem spraw wewnętrznych i policji w rządzie Fiodora Engla.
Od stycznia 1834 pełnił funkcję wiceministra spraw wewnętrznych Rosji, a następnie generał-gubernatora małorosyjskiego w latach 1836–1838. W grudniu 1834 otrzymał awans do stopnia generała adiutanta. W 1839 powrócił do administracji centralnej na stanowisko ministra spraw wewnętrznych (do 1841) i w 1840 został awansowany na generała lejtnanta.
W latach 1841–1844 przebywał w Paryżu jako wolny słuchacz Sorbony, gdzie uczęszczał na wykłady z różnych dziedzin, ze szczególnym uwzględnieniem prawa, administracji publicznej, zarządzania, finansów, kolejnictwa i technologii produkcji.
Po powrocie do Rosji objął stanowisko inspektora artylerii rezerwowej w ministerstwie wojny (1844–1855). W 1849 został powołany przez cara Mikołaja I do Rady Państwa. Od 1854 Stroganow był generał-gubernatorem kolejno: petersburskim (do 1855) oraz noworosyjsko–besarabskim (1855–1863). Jako generał-gubernator noworosyjsko-besarabski zmienił wcześniejszą politykę nieingerowania w skład etniczny i religijny mieszkańców Krymu, wspierając osiedlanie chrześcijańskich kolonistów na Krymie oraz umacnianie pozycji prawosławia na półwyspie przy współpracy z biskupem chersońskim Innocentym.
Jako szef administracji lokalnej w tzw. „obszarze zasiedlenia” dostrzegał negatywny wpływ dyskryminacji Żydów na rozwój gospodarczy Imperium i jego politykę etniczno-kulturową na terenach byłej Rzeczypospolitej. Prowadził intensywną korespondencję w tej sprawie, przekonując nawet ministra spraw wewnętrznych Siergieja Łanskoja do swoich wniosków. Niemniej jednak, proponowane reformy nie zyskały poparcia cara Aleksandra II, co prawdopodobnie doprowadziło do przyznania Stroganowowi bezterminowego urlopu w celu „podreperowania zdrowia” (29 czerwca 1862).
W 1863 osiedlił się w Odessie, angażując się w działalność społeczną. W latach 1859–1891 był kierownikiem Carskiej Komisji Archeologicznej. W 1870 został wybrany prezesem Odeskiego Towarzystwa Historii i Starożytności, a w 1884 przewodniczył Towarzystwu Rolniczemu Południowej Rosji. Był także prezesem Cesarskiego Towarzystwa Mineralogicznego od 1841 roku. Zmarł w 1891 roku i został pochowany na Starym Cmentarzu. W testamentu przekazał swoją obszerną bibliotekę Uniwersytetowi Noworosyjskiemu.
Odznaczenia i nagrody
W 1862 roku rada miejska Odessy nadała Stroganowowi tytuł honorowego obywatela miasta. Otrzymał liczne odznaczenia, zarówno krajowe, jak i zagraniczne:
Rosyjskie:
- Order św. Anny – IV kl. (1813) za zasługi w boju, II kl. (1826), I kl. (1832);
- Order św. Włodzimierza – IV kl. z kokardą (1814), II kl. (1833), I kl. (1862);
- Order św. Jerzego – IV kl. (1834) za 25-lecie służby wojskowej;
- Order Orła Białego (1850);
- Order św. Andrzeja (1881);
- Order św. Aleksandra Newskiego (1855), z brylantami (1859).
Odznaki honorowe: za XXV lat wiernej służby (1839), za XXX lat wiernej służby (1850), za XXXV lat wiernej służby (1850), za XL lat wiernej służby (1860).
Zagraniczne:
- Order „Pour le Mérite” (1813);
- Złota Korona (1865);
- Order Zbawiciela – I kl. (1835);
- Order Lwa Niderlandzkiego – I kl. (1841);
- Order Korony Dębowej – I kl. (1849);
- Order Wilhelma – II kl. (1849);
- Order Medżydów – I kl. (1857);
- Order Leopolda – Mały Krzyż (1874).
Krąg rodzinny
W wrześniu 1820 roku ożenił się z Natalią Wiktorowną Koczubej (1800–1855), córką ministra stanu Wiktora Pawłowicza Koczubeja (1768–1834) i Marii Wasilijewny Wasiljczkowej (1779–1844). Para doczekała się czworga dzieci, dwóch córek i dwóch synów:
- Marianna Aleksandrowna (1822–1839);
- Grigorij Aleksandrowicz (1824–1878) – masztalerz dworu carskiego, od 1853 mąż Marii Nikołajewny Romanowej (1819–1876);
- Natalia Aleksandrowna (1828–1853) – od 1850 żona Pawła Wasilijewicza Golicyna (1822–1871), syna Wasilija Golicyna (1794–1836);
- Wiktor Aleksandrowicz (1831–1856) – od 1854 mąż Jekateriny Nikołajewny Wojejkowej;
- Siergiej Aleksandrowicz (1834–1842).
Przodkowie
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
Ihnatowicz, Ireneusz; Biernat, Andrzej: Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku. Wyd. 2. popr. i uzup. Warszawa: WN PWN 2003. ISBN 83-01-14087-9.
