Aleksandr Wasiljewicz Samsonow (urodzony 2/14 lutego 1859, zmarł 17/30 sierpnia 1914) – generał armii rosyjskiej, który pełnił funkcję dowódcy wojskowego w trakcie I wojny światowej.
Życiorys
Urodził się w rodzinie szlacheckiej w guberni jekaterynosławskiej. Po zakończeniu nauki w kijowskim Korpusie Kadetów (1875) oraz petersburskiej Nikołajewskiej Szkole Kawalerii (1877), w wieku 18 lat wziął udział w wojnie rosyjsko-tureckiej (1877–1878) jako kornet 12 Achtyrskiego Pułku Huzarów. Po wojnie kontynuował swoją edukację w Nikołajewskiej Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu.
Został starszym adiutantem sztabu 20 Dywizji Piechoty (od 1884), a następnie Kaukaskiej Dywizji Grenadierów (1885–1889). W latach 1887–1888 dowodził szwadronem 24 Pułku Huzarów. W 1889 roku pełnił funkcję oficera Głównego Zarządu Wojsk Kozackich, a od 11 marca 1890 roku był sztabsoficerem do spraw przydziałów w sztabie Warszawskiego Okręgu Wojskowego (od 1 kwietnia 1890 roku w stopniu pułkownika). Od 1 lutego 1893 roku był oficerem sztabowym do zadań specjalnych dowódcy WOW. W latach 1896–1904 był komendantem Jelizawetgradzkiej Szkoły Kawalerii.
W czasie wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905) pełnił funkcję generała majora, dowodząc Ussuryjską Brygadą Kawalerii, a następnie Syberyjską Dywizją Kozacką, biorąc udział w bitwach nad Sha He oraz pod Sandepu. Zyskał wtedy reputację energicznego i odważnego dowódcy, chociaż niektórzy obserwatorzy mieli wątpliwości co do jego zdolności strategicznych. Po bitwie pod Mukdenem w 1905 roku oskarżył generała Paula von Rennenkampfa o brak wsparcia w trakcie walk. Pomiędzy dowódcami miało dojść do rękoczynów. Za swoje osiągnięcia bojowe Samsonow został wielokrotnie odznaczony i awansowany na generała porucznika. Po wojnie rosyjsko-japońskiej zajmował stanowisko szefa sztabu Warszawskiego Okręgu Wojskowego (1905–1907), atamana nakaźnego Wojska Dońskiego (1907–1909), a później generała-gubernatora Turkiestanu, atamana Kozackiego Wojska Siedmiorzecza i dowódcy Turkiestańskiego Okręgu Wojskowego (od 1909). W 1910 roku został mianowany generałem kawalerii.
Na początku I wojny światowej Samsonow objął dowództwo nad rosyjską 2 Armią, która atakowała Prusy Wschodnie. Planując połączenie z wojskami generała Rennenkampfa, armia Samsonowa wolno przemieszczała się w kierunku południowo-zachodnich Prus Wschodnich. Brak odpowiedniej komunikacji, a także wzajemna niechęć obu generałów (zarzucali sobie nawzajem brak kompetencji i nosili urazy z czasów wojny rosyjsko-japońskiej) uniemożliwiły jednak koordynację działań, co zniweczyło ten plan.
Wojska niemieckie, dowodzone przez generałów Paula von Hindenburga i Ericha Ludendorffa, zaangażowały siły Samsonowa w walkę. W przeciągu sześciu dni od 22 sierpnia 1914 roku Rosjanie odnotowali kilka sukcesów dzięki przewadze liczebnej, jednak 29 sierpnia Niemcom udało się okrążyć siły Samsonowa w bitwie pod Tannenbergiem. Generał próbował wydostać się z okrążenia, co udało się jedynie niewielkiej grupie (około 10 tys.) z pierwotnej armii liczącej 150 tysięcy żołnierzy.
Podczas odwrotu generał Samsonow zginął. Według powszechnie przyjętej wersji został porzucony przez swoich oficerów sztabowych w pobliżu leśniczówki Karolinka pod Wielbarkiem w nocy z 29 na 30 sierpnia 1914 roku i popełnił samobójstwo. Wycofujący się oficerowie usłyszeli strzał, ale nie odnaleźli jego ciała. Inna wersja głosi, że generał został zastrzelony przez pocisk artyleryjski. Ciało Samsonowa zostało odnalezione przez Niemców i pochowane pod Wielbarkiem. Niemcy upamiętnili miejsce jego pochówku w lokalizacji: 53°22′00″N 20°51′45″E. Dzięki wsparciu Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, w 1915 roku żona generała przeprowadziła ekshumację.
Samsonow był odznaczony wieloma medalami, w tym Orderem Świętego Aleksandra Newskiego, Orderem Orła Białego, Orderem Świętego Jerzego IV klasy, Orderem Świętego Włodzimierza II, III i IV klasy, Orderem Świętej Anny wszystkich czterech klas, a także Orderem Świętego Stanisława I, II i III klasy.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Самсонов Александр Васильевич. [w:] Офицеры русской императорской армии [on-line]. ria1914.info. [dostęp 2025-03-14]. (ros.).
