Aleksandr Nowikow

Aleksandr Aleksandrowicz Nowikow

Aleksandr Aleksandrowicz Nowikow (ros. Александр Александрович Новиков), urodzony 6 listopada?/19 listopada 1900 roku we wsi Krukowo, zmarł 3 grudnia 1976 roku w Moskwie. Był radzieckim dowódcą wojskowym, pełniącym funkcję głównego marszałka lotnictwa ZSRR w 1944 roku, zastępcą ludowego komisarza obrony ZSRR oraz dowódcą Wojsk Lotniczych Armii Czerwonej. Był również zastępcą naczelnego dowódcy Sił Zbrojnych ZSRR oraz deputowanym do Rady Najwyższej ZSRR 2. kadencji w latach 1946–1950. Otrzymał tytuł Bohatera Związku Radzieckiego dwukrotnie (w 1945 i 1945).

Życiorys

Nowikow przyszedł na świat 19 listopada 1900 roku we wsi Krukowo, w rejonie nieriechckim (obecnie obwód kostromski). W latach 1915–1918 uczęszczał do seminarium duchownego dla nauczycieli, po czym rozpoczął pracę jako nauczyciel w Pieszewie, w pobliżu swojej rodzinnej wsi. W 1919 roku wstąpił do Armii Czerwonej, biorąc udział w wojnie domowej w Rosji. Brał udział w tłumieniu kontrrewolucyjnego powstania w Kronsztadzie oraz walczył na Kaukazie. Od 1920 roku był członkiem RPK(b)/KPZR.

Ukończył kursy doskonalące oficerów RKKA im. marszałka Borysa Szaposznikowa w 1922 roku, a w 1930 roku Akademię Wojskową im. Michaiła Frunzego w Moskwie.

Od 1933 roku służył w Siłach Powietrznych ZSRR, gdzie brał udział w wojnie zimowej przeciwko Finlandii, pełniąc funkcję szefa Sztabu Wojsk Lotniczych Frontu Północno-Zachodniego. W 1940 roku został dowódcą Wojsk Lotniczych Leningradzkiego Okręgu Wojskowego.

Po ataku Niemiec na ZSRR dowodził Wojskami Lotniczymi Frontu Północnego oraz Frontu Leningradzkiego. W latach 1942–1943 był zastępcą ludowego komisarza obrony ZSRR (ministra) ds. lotnictwa.

Od maja 1943 do 1946 roku pełnił rolę dowódcy Wojsk Lotniczych RKKA. Po objęciu naczelnego dowództwa dokonał znacznej reorganizacji lotnictwa, które ucierpiało w starciach z Luftwaffe. Jako przedstawiciel Stawki Najwyższego Naczelnego Dowództwa był odpowiedzialny za koordynację działań lotniczych na różnych frontach, w tym w bitwach pod Stalingradem i Kurskiem, podczas zdobywania Królewca oraz w operacji berlińskiej i kwantuńskiej przeciwko wojskom japońskim w Mandżurii w 1945 roku.

21 lutego 1944 roku został jako pierwszy w historii mianowany głównym marszałkiem lotnictwa, a 17 kwietnia 1945 roku otrzymał „Złotą Gwiazdę” oraz tytuł Bohatera Związku Radzieckiego. We wrześniu 1945 roku, za walki z Japonią, został odznaczony drugą „Złotą Gwiazdą” Bohatera Związku Radzieckiego.

Po sfingowanym procesie w 1946 roku został zdymisjonowany, skazany na 5 lat więzienia i osadzony w obozie. Po zwolnieniu w 1952 roku był zastępcą naczelnego dowódcy Wojsk Lotniczych Sił Zbrojnych ZSRR w latach 1953–1955. W 1953 roku został zrehabilitowany, przywracając mu stopień głównego marszałka lotnictwa.

Był deputowanym do Rady Najwyższej ZSRR 2. kadencji (1946–1950). Od 1956 roku pełnił funkcję komendanta Wyższej Szkoły Lotnictwa Cywilnego. Jest autorem wspomnień pt. W niebie Leningradu (1970) oraz podręczników i prac dotyczących historii radzieckiego lotnictwa. W 1958 roku uzyskał tytuł profesora. Zmarł 3 grudnia 1976 roku w Moskwie, a jego ciało zostało pochowane na Cmentarzu Nowodziewiczym, gdzie wzniesiono mu pomnik.

Awanse generalskie i marszałkowskie

  • generał major lotnictwa – Uchwała Rady Komisarzy Ludowych nr 945 z 4 czerwca 1940;
  • generał porucznik lotnictwa – Uchwała Rady Komisarzy Ludowych nr 2164 z 29 października 1941;
  • generał pułkownik lotnictwa – Uchwała Rady Komisarzy Ludowych nr 57 z 18 stycznia 1943;
  • marszałek lotnictwa – Uchwała Rady Komisarzy Ludowych z 17 marca 1943;
  • główny marszałek lotnictwa – Uchwała Rady Komisarzy Ludowych z 21 lutego 1944.

Odznaczenia

  • Medal „Złota Gwiazda” Bohatera Związku Radzieckiego – dwukrotnie (17 kwietnia 1945, 8 września 1945);
  • Order Lenina – trzykrotnie;
  • Order Czerwonego Sztandaru – trzykrotnie;
  • Order Czerwonego Sztandaru Pracy;
  • Order Suworowa I klasy – trzykrotnie;
  • Order Kutuzowa I klasy;
  • Order Czerwonej Gwiazdy – dwukrotnie;
  • Medal „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina”;
  • Medal „Za obronę Leningradu”;
  • Medal „Za obronę Stalingradu”;
  • Medal „Za zdobycie Królewca”;
  • Medal „Za zdobycie Berlina”;
  • Medal „Za zwycięstwo nad Japonią”;
  • Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”;
  • Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”;
  • Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”;
  • Medal „Weteran Sił Zbrojnych ZSRR”;
  • Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej”;
  • Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty”;
  • Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR”;
  • Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR”;
  • Medal 250-lecia Leningradu;
  • Order Czerwonego Sztandaru (Mongolia);
  • Order Gwiazdy Polarnej (Mongolia);
  • Krzyż Wielki Legii Honorowej (Grand Croix Légion d’honneur, Francja);
  • Legia Zasługi (Legion of Merit, USA);

Przypisy

Bibliografia

  • Bolesław B. Potyrała, Hieronim H. Szczegóła, Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935-1991, Zielona Góra: Wyd. WSP im. Tadeusza Kotarbińskiego, 1997, ISBN 83-86832-23-1.
  • Bolesław B. Potyrała, Władysław W. Szlufik, Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940-1991, Częstochowa: WSP, 2001, ISBN 83-7098-662-5.
  • Encyklopedia II wojny światowej, Wyd. MON, Warszawa 1975.
  • (ros.) W. Jegorszyn, Feldmarszałkowie i marszałkowie, Moskwa 2000.
  • (ros.) K. Zalesskij, Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000.
  • (ros.) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa.
  • (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 18, s. 64, Moskwa 1969-1978.
  • Новиков Александр Александрович – Герои страны (ros.) [dostęp 22 kwietnia 2010].
  • Новиков Александр Александрович – Проект ХРОНОС (ros.) [dostęp 22 kwietnia 2010].
Przeczytaj u przyjaciół: