Aleksandr Walterowicz Litwinienko
Aleksandr Walterowicz Litwinienko (ros. Александр Вальтерович Литвиненко; urodzony 4 grudnia 1962 w Woroneżu, zmarł 23 listopada 2006 w Londynie) był podpułkownikiem KGB/FSB oraz rosyjskim emigrantem. Był krytyczny wobec polityki prezydenta Rosji Władimira Putina, szczególnie w kontekście Czeczenii.
Życiorys
W 1988 roku rozpoczął pracę w kontrwywiadzie wojskowym (Trzeci Zarząd Główny KGB ZSRR), a od 1991 służył w centrali FSB w tej samej dziedzinie. Za skuteczne działania w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej otrzymał tytuł weterana MUR-u (Wydziału Kryminalnego milicji moskiewskiej). W 1997 roku został przeniesiony do tajnego Zarządu ds. rozpracowania organizacji przestępczych w FSB, gdzie objął stanowisko starszego współpracownika operacyjnego oraz zastępcy naczelnika VII wydziału.
W listopadzie 1998 roku, na konferencji prasowej, ujawnił, że otrzymywał rozkazy sprzeczne z prawem, w tym nakaz zamordowania Borisa Bieriezowskiego. W marcu 1999 roku został aresztowany i umieszczony w areszcie śledczym moskiewskiego więzienia Lefortowo. Choć sprawa sądowa zakończyła się uniewinnieniem, tuż po jej zakończeniu został ponownie aresztowany przez FSB z innego oskarżenia, które ostatecznie zostało zamknięte bez postępowania sądowego. Po zwolnieniu z aresztu musiał podpisać zobowiązanie do nieopuszczania kraju, jednak szybko zdecydował się na ucieczkę z pomocą prezesa Fundacji Swobód Obywatelskich, Aleksandra Goldfarba. W maju 2001 roku uzyskał azyl polityczny w Wielkiej Brytanii, zabierając ze sobą dokumenty i nagrania, które kompromitowały zarówno FSB, jak i Władimira Putina. FSB natychmiast wpisało go na listę zbiegów, podwójnych agentów i zdrajców. W 2002 roku opublikował książkę „Przestępcy z Łubianki” (ros. Лубянская преступная группировка, ang. Criminal gang from Lubyanka), w której pisał o przekształceniu rosyjskich służb bezpieczeństwa w organizację przestępczą i terrorystyczną, zajmującą się korupcją, porwaniami dla okupu oraz zabójstwami na zlecenie. Książka została wycofana ze sprzedaży w Rosji na polecenie FSB.
Wspólnie z Jurijem Fielsztinskim napisał książkę „Wysadzić Rosję” (ang. FSB blows up Russia, ros. ФСБ взрывает Россию), w której przedstawił tezę, że zamachy terrorystyczne z 1999 roku na budynki mieszkalne w Moskwie i Wołgodońsku były zaplanowane i przeprowadzone przez agentów FSB, mające na celu obarczenie odpowiedzialnością Czeczenów i uzyskanie pretekstu do wznowienia wojny czeczeńskiej.
Otrucie
1 listopada 2006 roku, podczas prowadzenia dochodzenia w sprawie śmierci Anny Politkowskiej, Litwinienko nagle poczuł się źle, a objawy wskazywały na zatrucie. Przedtem jadł lunch w londyńskiej restauracji sushi Itsu ze swoim włoskim znajomym, Mario Scaramellą, członkiem Komisji Mitrochina, która badała infiltrację włoskiej polityki przez KGB. Scaramella twierdził, że ma ważne informacje dotyczące okoliczności zabójstwa Politkowskiej, które przekazał Litwinience. Pojawiły się również doniesienia, że przed lunchem spotkał się z Andriejem Ługowojem, dawnym znajomym z FSB oraz nieznanym mężczyzną, przedstawionym jako Władimir, który był małomówny, ale nalegał na wspólne wypicie herbaty.
Oleg Gordijewski, kolejny pułkownik KGB, który zbiegł do Wielkiej Brytanii i był bliskim przyjacielem Litwinienki, w wywiadzie dla BBC zasugerował, że podczas spotkania w mieszkaniu rosyjskiego przyjaciela, tuż przed wizytą w restauracji, Litwinience podano szklankę zatrutej herbaty.
Litwinienko, w ciężkim stanie, trafił do szpitala, z którego wyszedł po kilku dniach, ale szybko wrócił z objawami poważnego zatrucia nieznaną substancją.
Scotland Yard rozpoczął dochodzenie w sprawie jego otrucia. Początkowo lekarze podejrzewali infekcję, następnie zatrucie pokarmowe, a później (prof. John Henry) wskazali, że użyto związków talu, które były kiedyś stosowane w trutkach na szczury. Objawy zatrucia talem obejmują wyłysienie i uszkodzenie nerwów obwodowych. Litwinienko był leczony pod strażą w University College Hospital w Londynie. Zmarł w nocy z 23 na 24 listopada 2006 roku.
24 listopada brytyjskie służby medyczne ogłosiły, że w organizmie Litwinienki nie znaleziono talu, ale silnie radioaktywny i toksyczny izotop polonu 210. Polon został mu podany w herbacie. W liście pożegnalnym do przyjaciela Aleksandra Goldfarba, Litwinienko oskarżył o swoje otrucie ówczesnego prezydenta Rosji Władimira Putina. 7 grudnia 2006 roku został pochowany na cmentarzu Highgate Cemetery w Londynie.
W styczniu 2016 roku BBC opublikowało wyniki brytyjskiego śledztwa, które stwierdziło, że „prezydent Putin prawdopodobnie zatwierdził morderstwo Litwinienki”, a motywem była osobista niechęć. Strona rosyjska odrzuciła te wnioski, twierdząc, że dochodzenie miało charakter polityczny.
Zobacz też
- Bunt. Sprawa Litwinienki – film dokumentalny z 2007 roku
- Nikołaj Chochłow – ofiara podobnego zatrucia w 1957 roku
Przypisy
Bibliografia
- Życiorys A. Litwinienki, dostępny w Internecie, dostęp: 2006-11-13, 15:32
- Książka „Grupa przestępcza z Łubianki”. lib.aldebaran.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-06)]. (ros.)
- Książka „Przestępcy z Łubianki”, Wydawnictwo Replika 2022
Linki zewnętrzne
Borys Korczak-Sielicki: Czy Aleksandr Walterowicz Litwinienko musiał umrzeć?
