Aleksander Pawłowicz Kutiepow
Aleksander Pawłowicz Kutiepow (urodzony 16/28 września 1882 w Czerepowcu, zmarł po 26 stycznia 1930) był generałem piechoty w armii Imperium Rosyjskiego w 1920 roku. Brał udział w wojnie z Japonią w latach 1904–1905 oraz w I wojnie światowej, a także w walkach przeciwko bolszewikom.
Życiorys
Kutiepow pochodził z rodziny szlacheckiej. Ukończył klasyczne gimnazjum w Archangielsku oraz Szkołę Oficerską junkrów w Petersburgu. W 1904 roku uzyskał stopień oficerski i rozpoczął służbę w 85. Wyborskim Pułku Piechoty, gdzie brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej. Od 1907 roku był oficerem w Preobrażeńskim Pułku Gwardii Cesarskiej. W czasie I wojny światowej pełnił funkcję kapitana, dowodząc kompanią i batalionem w tym pułku. W sierpniu 1917 roku objął dowództwo Preobrażeńskiego Pułku Gwardii Cesarskiej, a pod koniec 1917 roku próbował rozbroić żołnierzy Wołyńskiego i Litewskiego Pułków Gwardii, którzy przeszli na stronę bolszewików. 2 grudnia 1917 roku rozformował Preobrażenski Pułk Piechoty. W trakcie I wojny światowej odniósł trzy rany.
24 grudnia 1917 roku wstąpił do Armii Ochotniczej, walcząc po stronie białych jako dowódca kompanii i batalionu w pułku Korniłowa. Pod koniec stycznia 1918 roku zdołał powstrzymać marsz czerwonych pod dowództwem Rudolfa Siwersa w bitwie pod Matwiejowym Kurganem, jednak zmuszony był wycofać się do Taganrogu, gdzie wybuchło powstanie robotnicze. 2 lutego biali stracili kontrolę nad miastem.
Wraz z Armią Ochotniczą wycofał się z Donu na Kubań z powodu przewagi czerwonych. Od 15 do 30 marca 1918 roku był pomocnikiem dowódcy 1. pułku oficerskiego, a od 30 marca do 12 czerwca 1918 roku dowodził tym pułkiem. W czerwcu 1918 roku uczestniczył w drugim marszu kubańskim, a od 12 czerwca 1918 roku był dowódcą 1. Dywizji Piechoty, z którą walczył pod Tichoriecką w kierunku Kuszczewskim. Od 15 lipca 1918 roku dowodził 1. Brygadą w 1. Dywizji. Po zajęciu Nowoczerkaska przez białych, generał Anton Denikin mianował go generałem-gubernatorem czarnomorskim, a funkcję tę pełnił od 13 sierpnia do grudnia 1918 roku. Od 26 stycznia 1919 do kwietnia 1920 roku był dowódcą 1. Korpusu Armijnego. W końcu lutego 1920 roku odniósł jedno z ostatnich zwycięstw białych w wojnie domowej, czasowo powstrzymując marsz czerwonych na południe (operacja dońsko-manycka, operacja tichoriecka) oraz odbijając Rostów nad Donem, jednak musiał się z niego wycofać, obawiając się okrążenia.
W marcu 1920 roku, wobec niemożliwości utrzymania białych na Północnym Kaukazie, został ewakuowany z większością sił Denikina na Krym. Od 4 września 1920 roku był dowódcą 1 Armii Sił Zbrojnych Południa Rosji, po podziale Armii Wrangla na 1. i 2. Armię. W listopadzie 1920 roku ewakuował się z resztkami Armii z Krymu do Turcji, gdzie został dowódcą 1. Korpusu Armijnego, w skład którego wchodziły wszystkie jednostki armii rosyjskiej poza jednostkami kozackimi. 20 listopada 1920 roku został mianowany generałem piechoty. Po ewakuacji z Krymu w listopadzie 1920 roku, został wyznaczony na pomocnika Naczelnego Dowódcy i przebywał na emigracji. W grudniu 1921 roku dotarł do Bułgarii razem z jednostkami Korpusu Armijnego. 8 listopada 1922 roku objął stanowisko zastępcy Naczelnego Dowódcy armii rosyjskiej. W 1923 roku przeniósł się do Serbii, a w marcu 1924 roku został zwolniony ze wszystkich obowiązków wojskowych w związku z wyjazdem do Paryża do dyspozycji wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza.
Po przybyciu do Francji kierował tajnymi pracami na rzecz Rosji i był członkiem Rosyjskiego Związku Ogólnowojskowego (ROWS). Po śmierci generała Piotra Wrangla 29 kwietnia 1928 roku, Mikołaj Mikołajewicz mianował go przewodniczącym tej organizacji.
W styczniu 1930 roku został porwany w Paryżu przez grupę OGPU pod dowództwem Jakowa Sieriebrianskiego, w towarzystwie rezydentów francuskich. Organizacją porwania kierował późniejszy attaché Rosji Sowieckiej, generał hrabia Aleksiej A. Ignatiew. Z Paryża został przetransportowany do Hawru na statku rosyjskim „Nieftiesyndykat”. Zgodnie z jednym źródłem, statek ten przywiózł go do Leningradu 3 maja 1930 roku, gdzie był nieprzytomny na skutek działania środków odurzających, a 5 maja trafił do więzienia NKWD w Moskwie, gdzie zmarł, nie odzyskawszy przytomności. Inne źródło sugeruje, że zmarł podczas transportu statkiem na Morzu Czarnym w pobliżu Noworosyjska.
Otrzymał wiele odznaczeń, w tym Broń św. Jerzego, Order Świętego Włodzimierza IV stopnia z mieczami i kokardą, Order św. Jerzego IV stopnia, Order św. Mikołaja Cudotwórcy II stopnia, Order Świętej Anny IV stopnia, Order Świętego Stanisława II i III stopnia, Złoty Medal „Za Odwagę”, Medal Dla Upamiętnienia 300-lecia Panowania Domu Romanowów, Order Korony Prus, Order Korony Rumunii oraz wiele innych odznak.
Przypisy
Bibliografia
K. A. Zalesskij, Prawitieli i wojennaczalniki, wyd. WECZE, Moskwa 2000
