Aleksandr Kosmodemjanski
Aleksandr Kosmodemjanski (ros. Александр Космодемьянский) to osiedle położone w zachodniej części Królewca, na północ od rzeki Pregoły, w ramach administracyjnej dzielnicy Rejon Oktjabrski (ros. Oктябpьский район).
Osiedle obejmuje dwie historyczne miejscowości: niemieckie Metgethen oraz Moditten, które zostały włączone do Królewca w XX wieku. Od średniowiecza miejscowości te należały do parafii w Judytach.
W miejscowości Metgethen, oddalonej o 4 km na zachód od Judyt, która była wzmiankowana w 1278 roku jako Mintegeithen, od 1482 do XVIII wieku znajdowała się w rękach rodu Roederów. W okolicach 1760 roku hrabia von Buttlar wzniósł tu rokokowy pałac. W 1925 roku poświęcono ewangelicki kościół leśny (niem. Waldkirche), który był filią parafii w Judytach. Od 1941 roku funkcjonowała tam kaplica katolicka (filialna parafii św. Wojciecha w Królewcu) oraz kaplica baptystów zboru Królewiec Klapperwiese. W miejscowości działały także znane szkoły rolnicze.
W latach 50. kościół ewangelicki był wykorzystywany jako spichrz, a później uległ zniszczeniu, a jego ruiny zostały rozebrane.
W oddalonej o 3 km od Judyt, historycznej wsi Moditten (wzmiankowanej w 1258 roku jako Maudytyn), znajdowała się leśniczówka Wobstera, która była często odwiedzana przez Immanuela Kanta. W 1763 roku Kant napisał tam rozprawę „Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen” (Rozważania o poczuciu piękna i wzniosłości). Odnowiony dom przy Prospekcie Pobiedy (Проспект Победы) 200 nawiązuje do tej tradycji.
Masakra w Metgethen
Metgethen miało kluczowe znaczenie podczas walk o miasto w 1945 roku, gdyż od 19 lutego do 9 kwietnia przebiegał tędy istotny korytarz ewakuacyjny i zaopatrzeniowy do portu w Piławie. W wyniku tych wydarzeń zginęło wiele osób cywilnych. Po zdobyciu miejscowości przez Armię Czerwoną, Rosjanie zamordowali setki cywili, w tym głównie dzieci i kobiety, które według wojskowych badających te zbrodnie (Wehrmacht na krótko odzyskał Metgethen) były gwałcone. W całej miejscowości można było natrafić na stosy ciał. Na kort tenisowy Sowieci zgromadzili grupę cywili i jeńców, a następnie zdetonowali pod nimi minę.
Współczesna nazwa
Obecna nazwa osiedla, Aleksandr Kosmodemjanski, została nadana na cześć Aleksandra Kosmodemjanskiego, czołgisty Armii Czerwonej, który otrzymał tytuł Bohatera Związku Radzieckiego (był bratem radzieckiej bohaterki Zoji Kosmodemianskiej).
Przypisy
Bibliografia
- Adolf Boetticher, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreussen, H. 1, Das Samland, 2. przez. i erw. Aufl., Königsberg, Teichert, 1898
- Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, nowa edycja pod red. Ernsta Galla, Deutschordensland Preussen, przy współpracy Bernharda Schmida i Grete Tiemann, Monachium; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
- Handbuch der historischen Stätten. Ost- und Wetpreussen, red. Erich Wiese, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X.
- Walter Dignath, Herbert Ziesmann, Die Kirchen des Samlandes. Eine Dokumentation, Leer, Rautenberg, 1987, ISBN 3-7921-0355-9.
- Juri Iwanow, Königsberg und Umgebung, Dülmen, Laumann-Verl., 1994, ISBN 3-87466-185-7.
- Anatolij Bachtin, Gerhard Doliesen, Vergessene Kultur. Kirchen in Nord-Ostpreussen. Eine Dokumentation, 2. Aufl., Husum, Husum, 1998, ISBN 3-88042-849-2.
- Prusy Wschodnie – dokumentacja historycznej prowincji. Zbiory fotograficzne dawnego Urzędu Konserwatora Zabytków w Królewcu = Ostpreussen – Dokumentation einer historischen Provinz. Die photographische Sammlung des Provinzialdenkmalamtes in Königsberg, oprac. i red. bazy danych Jan Przypkowski, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, [2006], ISBN 83-89101-44-0.
