Aleksandr Iwanowicz Kołdunow, rosyjski: Александр Иванович Колдунов (urodzony 20 września 1923 roku we wsi Moszczinowo, zmarł 7 czerwca 1992 roku w Moskwie) – był radzieckim dowódcą wojskowym oraz asem myśliwskim II wojny światowej. Pełnił funkcję naczelnego dowódcy Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Kraju oraz był zastępcą ministra obrony ZSRR w latach 1978–1987. W 1984 roku otrzymał tytuł głównego marszałka lotnictwa, a od 1981 do 1989 roku był członkiem Komitetu Centralnego KPZR. Był także deputowanym do Rady Najwyższej ZSRR w kadencjach 9., 10. i 11. (1974–1989). Został uhonorowany tytułem Bohatera Związku Radzieckiego dwukrotnie (w latach 1944 i 1948).
Życiorys
Urodził się 20 września 1923 roku w Moszczinowie, w guberni smoleńskiej, w rodzinie robotniczej. Ukończył szkołę średnią w Elektrougli i zdobywał umiejętności pilotażu w aeroklubie w Reutowie, mieszczącym się w obwodzie moskiewskim.
W 1941 roku wstąpił do Armii Czerwonej. W marcu 1943 roku, w trakcie II wojny światowej, ukończył Wojskową Szkołę Lotniczą im. Aleksandra Miasnikowa w Krasnym Kutie. Od maja 1943 roku brał udział w walkach w 594. Szturmowym Pułku Lotniczym. Swoje pierwsze zwycięstwo odniósł 21 czerwca 1943 roku w rejonie rzeki Doniec. W krótkim czasie, w 1943 roku, szybko awansował od młodszego pilota do dowódcy eskadry, którą prowadził aż do końca wojny. Uczestniczył w wielu kluczowych bitwach, w tym w bitwie o Dniepr, operacji dnieprowsko-karpackiej, operacji jasko-kiszyniowskiej, operacji budapeszteńskiej oraz w wyzwoleniach Rumunii, Bułgarii, Jugosławii, Węgier, Czechosłowacji i Austrii.
Na początku maja 1944 roku objął dowództwo eskadry w 866. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego 288. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego, która była częścią 17 Armii Lotniczej w składzie 3 Frontu Ukraińskiego. W sumie odbył 223 loty bojowe, biorąc udział w 45 bitwach powietrznych, w trakcie których zestrzelił 15 wrogich samolotów, w tym 1 w grupie. 2 sierpnia 1944 roku, za swoje osiągnięcia, otrzymał tytuł Bohatera Związku Radzieckiego, przyznany dekretem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR, wraz z Medalem „Złota Gwiazda” oraz Orderem Lenina.
W czasie II wojny światowej zrealizował 412 lotów bojowych, uczestnicząc w 96 bitwach powietrznych, co zaowocowało zestrzeleniem 46 wrogich samolotów, w tym 1 w grupie. 23 lutego 1948 roku, z okazji rocznicy powstania Armii Radzieckiej, otrzymał swoją drugą „Złotą Gwiazdę” Bohatera Związku Radzieckiego oraz Order Lenina.
W trakcie wojny stoczył również starcie z amerykańskimi pilotami. 7 listopada 1944 roku, w pobliżu Niszu w Jugosławii, doszło do incydentu, gdy dwie grupy amerykańskich samolotów P-38 „Lightning” przypadkowo zaatakowały radziecką kolumnę wojskową. W wyniku tego ataku zginęło 20 radzieckich żołnierzy i oficerów, w tym dowódca Korpusu Piechoty, generał-lejtnant Grigorij P. Kotow. W odpowiedzi na atak, eskadra myśliwców, dowodzona przez Aleksandra Kołdunowa, podjęła działania obronne. Kołdunow, z narażeniem życia, zbliżył się do amerykańskiego samolotu, pokazując czerwone gwiazdy na kadłubie, jednak został ostrzelany, co doprowadziło do zestrzelenia dwóch radzieckich samolotów. Ostatecznie zestrzelono 3 amerykańskie maszyny, w tym jedną przez Kołdunowa. Po tym incydencie doszło do skandalu dyplomatycznego, w wyniku którego Amerykanie przyznali się do pomyłki i przeprosili Rosjan, jednak w statystykach te zestrzelone samoloty nie były uwzględnione.
Podczas wojny latał na samolotach Jak-3, był dwukrotnie lekko ranny, wielokrotnie wracał na uszkodzonym samolocie, jednak nigdy nie został zestrzelony. Zajął miejsce w pierwszej dziesiątce najskuteczniejszych radzieckich pilotów myśliwskich II wojny światowej.
Po wojnie kontynuował służbę w Siłach Powietrznych Armii Radzieckiej, zajmując różne stanowiska, w tym dowódcy pułku i dywizji lotniczej oraz zastępcy dowódcy i dowódcy Wojsk Lotniczych – I zastępcy dowódcy Zakaukaskiego Okręgu Wojskowego. W 1952 roku ukończył studia w Akademii Wojsk Lotniczych w Monino, a w 1960 roku Akademię Wojskową Sztabu Generalnego w Moskwie.
Po zakończeniu edukacji został przeniesiony do Wojsk Obrony Przeciwlotniczej, gdzie dowodził Wojskami Obrony Przeciwlotniczej Moskiewskiego Okręgu Wojskowego od sierpnia 1970 do grudnia 1975 roku. W latach 1975–1978 pełnił funkcję I zastępcy oraz naczelnym dowódcą Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Kraju, a także zastępcy ministra obrony ZSRR (1978–1987). W maju 1987 roku, po incydencie związanym z lotem niemieckiego pilota Mathiasa Rusta do Moskwy i lądowaniem na placu Czerwonym w pobliżu cerkwi Wasyla Błogosławionego, został zdymisjonowany i przeszedł na emeryturę.
Był także kandydatem na członka Komitetu Centralnego KPZR (1971–1976) oraz członkiem KC KPZR (1981–1989) i deputowanym do Rady Najwyższej ZSRR w kadencjach 9. do 11. (1974–1989).
Zmarł 7 czerwca 1992 roku w Moskwie i został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym.
Awanse
generał major lotnictwa
generał porucznik lotnictwa – 1970
generał pułkownik lotnictwa – 1972
marszałek lotnictwa – 28 października 1977
główny marszałek lotnictwa – 31 października 1984
Zobacz też
portret Aleksandra Kołdunowa w angielskiej Wikipedii
portret Aleksandra Kołdunowa w rosyjskiej Wikipedii
Odznaczenia
(wybór)
Medal „Złota Gwiazda” Bohatera Związku Radzieckiego (2 sierpnia 1944, 23 lutego 1948)
Order Lenina – trzykrotnie
Order Czerwonego Sztandaru – sześciokrotnie
Order Aleksandra Newskiego
Order Wojny Ojczyźnianej I stopnia – dwukrotnie
Order Czerwonej Gwiazdy
Order „Za służbę Ojczyźnie w Siłach Zbrojnych ZSRR” III stopnia
Nagroda Leninowska (1984)
Bibliografia
Bolesław Potyrała, Hieronim Szczegóła: Czerwoni marszałkowie : elita Armii Radzieckiej, 1935-1991. Zielona Góra: WSP, 1997. ISBN 83-86832-23-1. Brak numerów stron w książce
Bolesław Potyrała, Władysław Szlufik: Who is who? : trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940-1991. Częstochowa: WSP, 2001. ISBN 83-7098-662-5. Brak numerów stron w książce
Encyklopedia II wojny światowej, Wyd. MON, Warszawa 1975
(ros.) W. Jegorszyn – Feldmarszałkowie i marszałkowie, Moskwa 2000
(ros.) K. Zalesskij – Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000
(ros.) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa
(ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 12, s. 409, Moskwa 1969-1978
Колдунов Александр Иванович – Герои страны (ros.) [dostęp 1 maja 2010]
Колдунов Александр Иванович – Проект ХРОНОС (ros.) [dostęp 1 maja 2010]
Схватка с союзниками – Красные Соколы (ros.) [dostęp 1 maja 2010]
