Aleksandr Siergiejewicz Jakowlew
Aleksandr Siergiejewicz Jakowlew (ros. Александр Сергеевич Яковлев, ur. 19 marca?/1 kwietnia 1906 w Moskwie, zm. 22 sierpnia 1989 tamże) był rosyjskim konstruktorem lotniczym, generałem pułkownikiem lotnictwa oraz deputowanym do Rady Najwyższej ZSRR przez dziewięć kadencji (1946–1989). Otrzymał tytuł Bohatera Pracy Socjalistycznej dwukrotnie (1940, 1957).
Życiorys
Jakowlew był synem szefa działu transportowego w firmie naftowej. Uczył się w gimnazjum od 1914 roku, które ukończył w 1923, gdzie zainteresował się lotnictwem. W 1924 roku rozpoczął pracę w dziale lotniczym Akademii Floty Powietrznej im. Żukowskiego, gdzie ukończył studia w 1931. W 1927 roku zbudował swój pierwszy samolot. Od 1935 roku pełnił funkcję głównego konstruktora w biurze konstrukcyjnym OKB-115, które zaprojektowało kilka samolotów oznaczonych symbolem AIR do końca lat 30. XX wieku. W latach 1940–1946 był zastępcą ludowego komisarza (ministra) przemysłu lotniczego ZSRR.
Samoloty projektowane pod kierunkiem Jakowlewa nosiły oznaczenia Jak. W jego biurze konstrukcyjnym stworzono wiele maszyn, które znalazły zastosowanie podczas II wojny światowej. Szczególnie znane są myśliwce Jak-1, Jak-3 i Jak-9, a także samolot transportowy Jak-6.
Jednak działalność Jakowlewa w czasie II wojny światowej jest oceniana ambiwalentnie. Współczesne badania wskazują, że wykorzystując swoją pozycję, faworyzował swoje konstrukcje do masowej produkcji, mimo ich gorszych parametrów i jakości od konkurencyjnych projektów, takich jak myśliwiec Jak-1 czy lekki bombowiec Jak-2, który nie odpowiadał potrzebom lotnictwa. Odegrał również kluczową rolę w marginalizacji Nikołaja Polikarpowa oraz w odrzuceniu jego udanych projektów myśliwców I-180 i I-185, a także próbował osłabić pozycję Siemiona Ławoczkina.
W 1945 roku Jakowlew zaprojektował pierwszy radziecki samolot z napędem odrzutowym, Jak-15, który wszedł do produkcji seryjnej. Do jego bardziej znanych cywilnych konstrukcji należą samoloty pasażerskie Jak-40 i Jak-42, a także szkolno-treningowe Jak-11, Jak-18 i Jak-52 oraz akrobacyjny Jak-50.
W 1946 roku został awansowany na stopień generała-pułkownika lotnictwa. Od 1946 do 1989 roku był deputowanym do Rady Najwyższej ZSRR przez dziewięć kadencji, a w latach 1981–1989 członkiem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR. W 1981 przeszedł na emeryturę.
Zmarł 22 sierpnia 1989 roku w Moskwie, a jego ciało pochowano na Cmentarzu Nowodziewiczym.
Odznaczenia
- Medal „Sierp i Młot” Bohatera Pracy Socjalistycznej – dwukrotnie (1940, 1957)
- Order Lenina – dziesięciokrotnie (27 kwietnia 1939, 28 października 1940, 6 września 1942, 25 maja 1944, 2 lipca 1945, 15 listopada 1950, 31 marca 1956, 31 marca 1966, 23 czerwca 1981 i 17 sierpnia 1984)
- Order Rewolucji Październikowej (26 kwietnia 1971)
- Order Czerwonego Sztandaru – dwukrotnie (3 listopada 1944 i 26 października 1955)
- Order Suworowa I klasy (16 września 1945)
- Order Suworowa II klasy (19 sierpnia 1944)
- Order Wojny Ojczyźnianej I klasy (10 czerwca 1945)
- Order Czerwonego Sztandaru Pracy (17 września 1975)
- Order Czerwonej Gwiazdy (17 marca 1933)
- Nagroda Leninowska (1971)
- Nagroda Stalinowska – sześciokrotnie (1941, 1942, 1943, 1946, 1947, 1948)
- Nagroda Państwowa ZSRR (1977)
- Oficer Legii Honorowej (Francja)
- Złoty Medal Międzynarodowej Federacji Lotniczej
Przypisy
Bibliografia
Bolesław B. Potyrała, Władysław W. Szlufik, Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940-1991, Częstochowa: WSP, 2001, ISBN 83-7098-662-5, OCLC 831020923. Brak numerów stron w książce.
(ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 30, s. 484, Moskwa 1969-1978.
(ros.) Яковлев Александр Сергеевич – Энциклопедия военной авиации ВВС России [dostęp 2 czerwca 2010]
(ros.) Яковлев Александр Сергеевич – Проект ХРОНОС [dostęp 2 czerwca 2010]
