Aleksandr Fiodorowicz Hilferding (Gilfierding) (ros. Александр Фёдорович Гильфердинг), urodzony 14 lipca 1831 roku w Warszawie, zmarł 2 lipca 1872 roku w Kargopolu. Był rosyjskim slawistą oraz folklorystą, który specjalizował się w zbieraniu i publikowaniu bylin.
Młodość i początki zainteresowań slawistycznych
Hilferding pochodził z rodziny o niemieckich korzeniach, a jego ojciec był dyrektorem kancelarii przy namiestniku Królestwa Kongresowego. W początkowym okresie swojego życia kształcił się w domu, co pozwoliło mu na naukę kilku języków, w tym języków słowiańskich. W 1852 roku ukończył studia na wydziale historyczno-filozoficznym Uniwersytetu Moskiewskiego. Jego pierwsze prace naukowe, opublikowane w 1853 roku, dotyczyły filologii porównawczej, a później skupił się na historii Słowian nadbałtyckich. W 1856 roku, na podstawie jego pracy История балтийских славян, został członkiem korespondentem Petersburskiej Akademii Nauk.
Podróż po Kaszubach
W związku z materiałami przesyłanymi do Petersburga przez Floriana Ceynowę oraz jego teorią o podobieństwie języka kaszubskiego do rosyjskiego, Hilferding został wysłany na Pomorze. Latem 1856 roku spotkał się z Ceynową, z którym przez cztery dni podróżował od Gdańska przez Wejherowo i Lębork do Główczyc oraz Bytowa. Pożegnawszy Ceynowę, Hilferding rozpoczął samodzielne badania, odwiedzając kilka wsi w powiecie bytowskim, a następnie udał się do Kościerzyny. Kontynuował swoją wędrówkę przez Stężycę, Przewóz, Brodnicę, Chmielno, Sianowo, Będargowo, Zęblewo, aż dotarł do Wejherowa. Następnie wrócił do Główczyc, skąd dotarł do Smołdzina i Gardny Wlk., gdzie wciąż żywa była mowa Słowińców. Dalej podróżował przez Kluki, Izbicę, Łebę, Sarbsk, Osieki Lęborskie, Wierzchucino, Żarnowiec, Krokowę, Swarzewo i Puck, docierając do wsi rybackich na Mierzei Helskiej. W trakcie tej podróży gromadził materiały etnograficzne i lingwistyczne. Owocem jego badań była opublikowana w 1862 roku rozprawa Остатки славянъ на южномъ берегу Балтійскаго Моря (Resztki Słowian na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego), która zawierała m.in. cenny słownik kaszubskich i słowińskich wyrazów, uznawany obecnie za pierwszy wszechstronny opis kaszubszczyzny w literaturze naukowej.
Późniejsze życie i działalność naukowa
W 1856 roku Hilferding, jako pracownik Ministerstwa Spraw Zagranicznych, został mianowany konsulem rosyjskim w Bośni. Jego pobyt na Bałkanach zaowocował kolejnymi pracami z zakresu slawistyki. W 1861 roku przeszedł do pracy w kancelarii Rady Państwa, a w tym czasie działał również w oddziale etnograficznym Cesarskiego Towarzystwa Geograficznego. Latem 1871 roku odbył podróż do guberni ołonieckiej, gdzie zbierał byliny – między 30 czerwca a 27 sierpnia zapisał 2000 stron rękopisu, zawierającego 318 bylin opowiedzianych przez 70 osób. Zbiór ten był uzupełnieniem wcześniejszego zbioru folklorysty Rybnikowa. W następnym roku Hilferding planował kontynuować tę działalność w rejonie Kargopola, jednak tuż po przyjeździe do miasta zachorował na tyfus i zmarł 2 lipca 1872 roku w wieku 41 lat. Jego ciało pochowano na Cmentarzu Nowodziewiczym w Petersburgu.
Dzieła
- О сродстве языка Славянского с Санскритским. Санктперербург, 1853 (O pokrewieństwie języka słowiańskiego z sanskrytem)
- История балтийских славян (Historia bałtyckich Słowian) 1855
- Борьба славян с немцами на Балтийском поморье в средние века (Wojny Słowian z Niemcami na wybrzeżu bałtyckim w średniowieczu) 1861
- Остатки славян на южном берегу Балтийского Моря, Sankt-Petersburg 1862 (wyd. polskie Resztki Słowian na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego, tłum. Nina Perczyńska, oprac. Jerzy Treder, Gdańsk 1989, ISBN 83-85011-57-9)
Bibliografia
Tadeusz Bolduan, Nowy bedeker kaszubski, Gdańsk: Polnord. Wydawnictwo Oskar, 2002, ISBN 83-86181-84-2.
