Aleksandr Gribojedow

Aleksandr Siergiejewicz Gribojedow

Aleksandr Siergiejewicz Gribojedow (ros. Александр Сергеевич Грибоедов; ur. 4 stycznia?/15 stycznia 1795 w Moskwie, Imperium Rosyjskie, zm. 30 stycznia?/11 lutego 1829 w Teheranie, Persja) był rosyjskim dramatopisarzem, dyplomatą, pianistą, kompozytorem oraz wolnomularzem.

Najbardziej znany jest jako homo unius libri, co oznacza autora jednej popularnej książki, Mądremu biada, która stała się klasykiem w literaturze rosyjskiej i z której pochodzi wiele cytatów wciąż używanych.

Życiorys

Gribojedow pochodził z szlacheckiego rodu o silnych tradycjach wojskowych. W swoim rodzinnym domu uzyskał wszechstronne wykształcenie i znał kilka europejskich języków. Jako utalentowany młodzieniec, w wieku 16 lat ukończył studia na Uniwersytecie Moskiewskim (1806-1810), zdobywając dyplom z dwóch wydziałów: prawnego i filologicznego. W tym samym roku rozpoczął studia na wydziale matematyczno-fizycznym, które przerwał w 1812 roku, gdy zaciągnął się jako ochotnik do wojska.

W 1815 roku opublikował komedię Młodzi małżonkowie, będącą przeróbką francuskiej komedii. Po zakończeniu służby wojskowej w 1816, w 1817 roku został przydzielony do Kolegium Spraw Zagranicznych. Mieszkając w Petersburgu, obracał się w kręgach przyszłych dekabrystów oraz znanych literatów. W 1817 roku, współpracując z Katieninem, stworzył komedię Student, a z Szachowskim napisał Własna rodzina, czyli zamężna kobieta, natomiast z Wiaziemskim Kto brat, kto siostra, czyli oszustwo za oszustwem.

W 1818 roku objął stanowisko sekretarza rosyjskiej misji dyplomatycznej w Persji, a od 1822 roku pracował w sztabie namiestnika Kaukazu, generała Jermołowa. W latach 1823-1825 spędził czas na urlopie w Moskwie i Petersburgu. Po powrocie na Kaukaz, w 1826 roku został aresztowany jako podejrzany o udział w spisku dekabrystów, jednak po kilku miesiącach zwolniono go z braku dowodów winy. W Tyflisie związał się z gruzińską inteligencją, a w 1828 roku poślubił Ninę, córkę zaprzyjaźnionego poety Aleksandra Czawczawadze.

Gribojedow był również utalentowanym muzykiem, znanym jako kompozytor i pianista. Do jego najsłynniejszych kompozycji należą Dwa Walce na fortepian: nr 1 w tonacji As-dur oraz bardziej znany nr 2 w tonacji e-moll.

W kwietniu 1828 roku został mianowany pełnomocnym ministrem-rezydentem w Teheranie. Niedługo po objęciu tego stanowiska, wzburzony tłum w stolicy Persji napadł na rosyjską misję, co było wynikiem niezadowolenia z rosyjskiej polityki wobec Persji. Wszyscy pracownicy, w tym Gribojedow, zostali zamordowani. Persja, chcąc zadośćuczynić, ofiarowała Rosji Szach – diament o masie 88,7 karata. Ciało pisarza przewieziono do Tyflisu (ob. Tbilisi), gdzie został pochowany. Jego 16-letnia wdowa, dowiedziawszy się o śmierci męża, urodziła przedwcześnie dziecko, które zmarło kilka godzin później. Po śmierci Gribojedowa przez 30 lat żyła samotnie, odrzucając wszystkich, którzy starali się o jej rękę, co wzbudzało podziw dla jej wierności pamięci męża.

Twórczość

1815 – Młodzi małżonkowie (ros. Молодые супруги)
1817 – Student (ros. Студент) – napisana razem z Pawłem Katieninem
1817 – Własna rodzina, czyli zamężna narzeczona (ros. Своя семья или замужняя невеста) – napisana razem z Aleksandrem Szachowskim
1817 – Pritwornaja niewiernost’
1823 – Kto brat, kto siostra, czyli oszustwo za oszustwem (ros. Кто брат, кто сестра, или обман за обманом) – napisana razem z Piotrem Wiaziemskim
1824 – Mądremu biada lub Biada temu, kto ma rozum (ros. Горе от ума) – polskie tłumaczenie Julian Tuwim

Dom Gribojedowa

Nazwa jednego z głównych miejsc akcji w powieści Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa, „Dom Gribojedowa”, znany także jako „Gribojedow”, odnosi się do siedziby Massolitu – związku pisarzy i poetów. Jak pisze Bułhakow, dom ten prawdopodobnie kiedyś należał do ciotki Gribojedowa, a obecnie stanowił miejsce spotkań moskiewskich artystów. Na ścianach klatki schodowej prowadzącej na pierwsze piętro wisiały portrety członków Massolitu, zarówno grupowe, jak i indywidualne oraz różne informacje. Na parterze znajdowała się najlepsza w Moskwie restauracja, składająca się z dwóch ogromnych sal o sufitach ozdobionych fioletowymi końmi o asyryjskich grzywach. Różne sekcje Massolitu oraz kluby miały tam swoje siedziby. Na pierwszym piętrze znajdowały się m.in. pokoje z tabliczkami takimi jak: „Zarząd Massolitu”, „Kasy”, „Kolegium redakcyjne”, „Przewodniczący Massolitu”, „Sala bilardowa”. Ostatnim pomieszczeniem była sala kolumnowa, w której rzekomo Gribojedow miał czytać ciotce fragmenty Mądremu biada.