Aleksandr Nikołajewicz Golicyn
Aleksandr Nikołajewicz Golicyn (ros. Александр Николаевич Голицын; urodził się 8 grudnia?/19 grudnia 1773 w Moskwie, zmarł 22 listopada?/4 grudnia 1844 w Hasprze) był rosyjskim działaczem państwowym, pełniącym funkcję ministra oświaty i spraw duchownych w latach 1817–1824.
Pochodzenie i wczesne życie
Golicyn pochodził z arystokratycznej rodziny. Wychowany w atmosferze kultury francuskiej, w młodości pasjonował się kulturą oświeceniową. Wtedy to nawiązał znajomość z wielkimi książętami, Aleksandrem i Konstantym Romanowami, co przyczyniło się do jego protekcji przez Aleksandra I, kiedy ten objął tron Rosji. W 1802 roku władca mianował go oberprokuratorem Senatu, a rok później – oberprokuratorem Świątobliwego Synodu Rządzącego. Pełniąc tę funkcję, Golicyn po raz pierwszy zapoznał się z całym Nowym Testamentem, co miało głęboki wpływ na jego światopogląd. Wstrząśnięty nauczaniem Chrystusa, doszedł do wniosku, że prawdziwego ducha chrześcijaństwa zachowały nie prawosławne, lecz niewielkie wyznania protestanckie, zwłaszcza pietyści. Nawiązał kontakt z wspólnotą braci morawskich w Sarepcie i stał się orędownikiem „chrześcijaństwa wewnętrznego”, opartego wyłącznie na Biblii.
Kariera polityczna
W 1817 roku Golicyn zrezygnował ze stanowiska oberprokuratora i wszedł do Rady Stanu, gdzie zajmował się wyznaniami zagranicznymi (tj. nieprawosławnymi). Miał znaczący wpływ na Aleksandra I, przekonując go do regularnego czytania Biblii, co w znacznym stopniu przyczyniło się do zmiany światopoglądu władcy; zaczął on bowiem interpretować bieżące wydarzenia w kontekście religijnym. Golicyn zorganizował w swojej rezydencji kaplicę międzywyznaniową, gdzie odbywały się spotkania modlitewne oraz lektura fragmentów Biblii; monarcha został ich regularnym uczestnikiem. Dzięki jego staraniom w 1813 roku w Rosji powstało Towarzystwo Biblijne, którego Golicyn był prezesem. Organizacja ta utrzymywała bliskie relacje z podobnym stowarzyszeniem w Londynie. Z inicjatywy Golicyna, pierwotny zakres działalności towarzystwa został rozszerzony, obejmując nie tylko wydawanie Biblii w językach obcych, ale także publikację w języku rosyjskim. W całej Rosji zaczęły powstawać oddziały Towarzystwa.
Ministrowanie
W 1817 roku Golicyn objął stanowisko ministra spraw duchownych i oświaty. Wierząc, że Biblia dostarcza ludziom wszelkiej niezbędnej wiedzy, wspierał w swoim resorcie skrajnych konserwatystów, w tym Michaiła Magnickiego, który przeprowadził reformę Uniwersytetu Kazańskiego, eliminując wszelkie wpływy oświeceniowe. Golicyn sprowadzał z zagranicy działaczy Towarzystwa Biblijnego, którzy mieli pod jego kierunkiem tworzyć nowy system oświaty, oparty na nauczaniu prostych ludzi „przez Ducha Świętego”. Dzięki jego wsparciu do Petersburga przybył kaznodzieja związany ze skopcami, Sieliwanow, który przez dłuższy czas prowadził działalność misyjną w mieście, zamieszkując w lokalu udostępnionym mu przez ministra.
Upadek
W 1824 roku Golicyn niespodziewanie popadł w niełaskę cesarza. Wraz z jego upadkiem, wpływy stracili również zagraniczni (głównie niemieccy) mistycy protestanccy i zwolennicy międzywyznaniowego chrześcijaństwa, korzystający z jego protekcji. Golicyn został oskarżony o niedostateczną pobożność, a jego upadek był związany z rosnącym wpływem Aleksieja Arakczejewa na cesarza.
