Aleksandr Arkadjewicz Galicz (ros. Александр Аркадьевич Галич, właśc. Aleksandr Aronowicz Ginzburg, ros. Александр Аронович Гинзбург, ur. 20 października 1918 w Jekaterynosławiu, zm. 15 grudnia 1977 w Paryżu) był radzieckim poetą, bardem, dramaturgiem oraz scenarzystą żydowskiego pochodzenia, a także członkiem Ludowo-Pracowniczego Związku Solidarystów Rosyjskich (NTS).
Młodość i debiut
Galicz urodził się w rodzinie żydowskich inteligentów. Jego ojciec, Aron Samojłowicz Ginzburg, był ekonomistą, a matka, Fejga Borisowna Weksler, pracowała w konserwatorium muzycznym. W obawie przed antysemityzmem i jego konsekwencjami, rodzice zmienili imiona na Arkadij i Fani niedługo po narodzinach syna. Dziadek Galicza, Samuel Ginzburg, był uznawanym lekarzem pediatrą w Jekaterynosławiu. Jego młodszy brat, Walery, osiągnął sukces jako filmowiec w ZSRR. W 1920 roku rodzina przeniosła się do Sewastopola, a trzy lata później do Moskwy.
W 1932 roku Galicz zadebiutował w gazecie „Pionierska Prawda” wierszem Мир в рупоре (Świat w głośniku). Po ukończeniu 9 klas, rozpoczął naukę w Instytucie Literackim im. A.M. Gorkiego, a następnie przeniósł się do operowego Studia Dramatycznego prowadzonego przez słynnego Konstantina Stanisławskiego. Pracował również w Teatrze-Studio Aleksieja Arbuzowa i Walentina Płuczka. W 1940 roku miała miejsce premiera sztuki Город на заре (Miasto o świcie), której był współautorem; był to jego debiut jako dramaturga.
Lata 40.
Tuż przed atakiem Niemiec na ZSRR został wcielony do wojska, jednak szybko zwolniono go z powodu wrodzonej wady serca. Do grudnia 1941 roku pracował jako kierownik literacki teatru w Groznym, a następnie przeniósł się do Czyrczyku pod Taszkentem, gdzie znalazł zatrudnienie w teatrze wojskowym.
W 1942 roku ożenił się z aktorką Walentyną Archangielską, a w 1943 roku urodziła im się córka, Aleksandra. W 1945 roku jego żona wyjechała na tournée do Irkucka, co zakończyło się rozwodem. W 1947 roku ożenił się ponownie z Angeliną Szekrot. W 1967 roku na świat przyszedł jego pozamałżeński syn, Grigorij Mironow-Wojtenko.
Po 1945 roku Galicz napisał kilka dramatów i melodramatów, w tym Tu mówi Tajmyr (1948) oraz Matrosskaja Tiszyna (1946-1956), która nie została dopuszczona do wystawienia.
Twórczość muzyczna i konflikt z władzami
Pod koniec lat 50. rozpoczął pisanie piosenek i wykonywanie ich przy akompaniamencie gitary. Inspirację czerpał z tradycyjnych romansów Aleksandra Wertyńskiego. Wkrótce wypracował własny, unikalny styl. Uważany jest za jednego z pionierów rosyjskiej muzyki bardów XX wieku oraz piosenki autorskiej, obok Bułata Okudżawy i Władimira Wysockiego, którzy także zaczynali w tym samym czasie.
Wiele jego utworów dotyczyło II wojny światowej. Już na początku, mimo że jego piosenki były stosunkowo neutralne politycznie, nie zgadzały się z oficjalną estetyką radziecką. Z biegiem czasu jego twórczość stała się głębsza i bardziej zaangażowana politycznie, co doprowadziło do konfliktu z władzami. Otrzymał zakaz publicznych koncertów, zakaz wydawania płyt oraz został pozbawiony pracy.
Występował w tzw. koncertach domowych, z których czerpał niewielkie dochody na życie. Jego popularność rosła dzięki amatorskim nagraniom magnetofonowym.
W marcu 1968 roku, mimo zakazu, wystąpił publicznie na Festiwalu Bardów w Nowosybirsku. W 1969 roku w piśmie „Посев” („Posiew”), organie wydawniczym NTS, opublikował teksty swoich piosenek, co skutkowało wykluczeniem go ze Związku Pisarzy ZSRR oraz Związku Twórców Kinematografii ZSRR. Oskarżano go o antysemityzm, syjonizm oraz kontakty z prawosławiem.
W latach 1970-1973 był członkiem korespondentem dysydenckiego Komitetu Praw Człowieka w ZSRR.
W 1972 roku przeszedł trzeci zawał serca, a w tym samym roku przyjął chrzest z rąk o. Aleksandra Mienia.
Emigracja i śmierć
W 1974 roku wyjechał na emigrację. Niektóre źródła podają, że udał się do Norwegii na seminarium poświęcone pracy Konstantina Stanisławskiego, gdzie po przekroczeniu granicy został pozbawiony obywatelstwa. Inne źródła mówią, że otrzymał wizę do Izraela. Pierwszy rok spędził w Norwegii, gdzie nagrał pierwsze utwory emitowane na falach Radia Swoboda. Te nagrania szybko zyskały popularność wśród rosyjskiej emigracji dzięki mocno antykomunistycznemu przekazowi, przyciągając słuchaczy z całego świata. Następnie Galicz przeniósł się do Monachium, gdzie wstąpił do Ludowo-Pracowniczego Związku Solidarystów Rosyjskich (NTS). W Radiu Swoboda prowadził audycję „Galicz przy mikrofonie” oraz współpracował z pismem „Kontinient” Władimira Maksimowa.
Zmarł w Paryżu w wyniku porażenia prądem, gdy podłączał antenę do telewizora. Jego ciało odkryła żona. Przyczyny jego śmierci pozostają niejasne; istnieją teorie sugerujące, że mógł być to wynik zabójstwa lub samobójstwa. Jedna z teorii sugeruje, że mógł zostać zamordowany przez KGB, a inna głosi, że agenci CIA mogliby dopuścić się zabójstwa w obawie, że Galicz wróci do ZSRR, co osłabiłoby ruch dysydencki na zachodzie. Został pochowany na cmentarzu prawosławnym w Sainte-Geneviève-des-Bois.
W 1988 roku pośmiertnie przywrócono mu członkostwo w Związku Pisarzy oraz Związku Autorów Zdjęć Filmowych, a w 1993 roku odzyskał obywatelstwo rosyjskie. W 2003 roku powstało Stowarzyszenie Pamięci Aleksandra Galicza.
Bibliografia
Grzegorz Przebinda, Józef Smaga, Leksykon. Kto jest kim w Rosji po 1917 roku, wyd. ZNAK, Kraków 2000, ISBN 83-7006-868-5.
Biografia Aleksandra Galicza (ros.)
Казак В. Лексикон русской литературы XX века = Lexikon der russischen Literatur ab 1917. – М.: РИК «Культура», 1996. – 492 с. – 5000 экз. – ISBN 5-8334-0019-8.
Bartosz Osiewicz, Formy i źródła poezji Aleksandra Galicza
Linki zewnętrzne
Artykuł „Aleksander Galicz – rosyjski Homer” autorstwa Sławomira Zygmunta (opublikowany w tygodniku studenckim „Politechnik” w 1989)
