Aleksandr Bogdanow
Aleksandr Bogdanow (ros. Александр Александрович Богданов, właściwie Aleksandr Malinowski, ros. Александр Малиновский; urodził się 10 sierpnia?/22 sierpnia 1873 w Sokółce, zmarł 7 kwietnia 1928 w Moskwie) był rosyjskim lekarzem, filozofem, ekonomistą, pisarzem science fiction, socjalistą oraz rewolucjonistą. Jego zainteresowania obejmowały m.in. teorię systemów, procesy odwracania starzenia się człowieka oraz transfuzje krwi.
Życiorys
Bogdanow urodził się jako drugie z sześciorga dzieci wiejskiego nauczyciela A. A. Malinowskiego, który pracował w Sokółce w guberni grodzieńskiej. Rodzina jego ojca miała korzenie w Wołogdzie, w północnej Rosji. W 1892 roku ukończył gimnazjum w Tule, zdobywając złoty medal, a następnie rozpoczął studia fizyczno-matematyczne na Uniwersytecie Moskiewskim oraz studia lekarskie na Uniwersytecie Charkowskim, gdzie związał się z Socjaldemokratyczną Partią Robotniczą Rosji. Został aresztowany za działalność rewolucyjną i skazany na zesłanie do Kaługi. Po trzech latach w Kałudze przeniesiono go do Wołogdy, gdzie odbywał praktyki w szpitalu psychiatrycznym.
W 1904 roku, jeszcze przed ukończeniem kary, nielegalnie opuścił Rosję i udał się do Szwajcarii oraz Paryża, gdzie włączył się w działalność bolszewików na emigracji. W trakcie swojej aktywności politycznej popadł w konflikt z Włodzimierzem Leninem. Bogdanow był zdania, że kultura socjalistyczna powinna być kształtowana przez proletariat, podczas gdy Lenin uważał, że to awangarda socjalistycznej inteligencji powinna prowadzić klasę robotniczą. Bogdanow przyjął również tezy Ernsta Macha, które Lenin uznał za sprzeczne z marksizmem. Skonfliktowani działacze w kwietniu 1908 roku spędzili wspólnie wakacje w willi Gorkiego na Capri. Tam Bogdanow dołączył do grupy literacko-edukacyjnej Capri, założonej przez Gorkiego. Po powrocie do Paryża konflikt odżył, a Lenin namawiał bolszewików do wykluczenia Bogdanowa i jego zwolenników z ruchu, oskarżając go o odstępstwo od doktryny marksistowskiej. W maju 1908 roku Lenin opublikował pracę Materializm i empiriokrytycyzm, która stanowiła atak na Bogdanowa. Atak Lenina wywołał oburzenie wśród wielu bolszewików, w tym jego bliskich zwolenników – Aleksieja Rykowa i Lwa Kamieniewa.
W 1913 roku powrócił do Rosji dzięki amnestii ogłoszonej z okazji 300-lecia dynastii Romanowych. W czasie I wojny światowej pełnił funkcję lekarza wojskowego w armii rosyjskiej. Po przewrocie bolszewickim (rewolucji październikowej) zorganizował Socjalistyczną Akademię Nauki i był profesorem na Uniwersytecie Moskiewskim. 8 września 1923 roku został aresztowany przez OGPU pod zarzutem przynależności do opozycyjnej grupy lewicowej Rabochaya Pravda. Po przesłuchaniach i rozmowie z Feliksem Dzierżyńskim, 13 października został zwolniony. Zmarł w wyniku transfuzji krwi, które były przeprowadzane w instytucie przetaczania krwi, który sam założył.
Twórczość
Bogdanow był niezwykle płodnym pisarzem. Jego dzieło Tektologia zostało docenione przez Tadeusza Kotarbińskiego z lwowsko-warszawskiej szkoły jako wkład w prakseologię nauki o organizacji pracy. Jest również znany jako twórca empiriomonizmu. W swoich pracach integrował filozoficzne refleksje Ernsta Macha, Richarda Avenariusa i innych. Zajmował się również koncepcją nowej kultury socjalistycznej, która miała zastąpić burżuazyjną. Był współzałożycielem organizacji Proletkult, która po kilku latach została rozwiązana przez rząd z obawy, że stanie się konkurencją dla partii bolszewickiej. W 1908 roku opublikował utopijną powieść Czerwona gwiazda (oryg. Красная звезда), w której przedstawił komunistyczną społeczność Marsjan planujących podbój Ziemi. Od lat 70. jego teorie zaczęły być ponownie doceniane w historii myśli rosyjskiej, a niektóre z jego prac zostały przetłumaczone na język francuski i niemiecki.
Utwory
- 1908 – Czerwona gwiazda (oryg. Красная звезда)
Bibliografia, linki
Richard Pipes, Rewolucja Rosyjska, Warszawa 1994; Wyd. PWN; ISBN 83-01-11521-1.
Biogram. szukamypolski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)]. (pol.)
Biogram (ang.)
Przypisy
Bibliografia
Mikołaj Łosski: Historia filozofii rosyjskiej. Przełożył: Henryk Paprocki. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2000, seria: Daimonion. ISBN 83-88524-00-3.
