Aleksandr Lwowicz Apuchtin
Aleksandr Lwowicz Apuchtin (ros. Александр Львович Апухтин), urodzony 4 listopada 1822 roku w Petersburgu, zmarł 2 listopada 1903 roku w tym samym mieście, był rosyjskim oficerem w stopniu generała-majora. W latach 1879–1897 pełnił funkcję kuratora warszawskiego okręgu szkolnego (ros. попечитель Варшавского учебного округа), a od 1896 roku był tajnym radcą dworu, a od 1897 senatorem. Był twórcą zrusyfikowanego systemu szkolnictwa w Królestwie Polskim, który opierał się na reformach programowych, wprowadzeniu nowych podręczników (w tym kontrowersyjnego podręcznika do historii autorstwa Dmitrija Iłowajskiego), a także na systemie donosów i szpiclowania uczniów, co stało się fundamentem systemu policyjnego w szkołach.
System oświatowy Apuchtina miał na celu wychowanie ludzi lękliwych wobec władzy, którzy identyfikowaliby się z carską Rosją i jej kulturą. Od 1885 roku w szkołach wykładano wyłącznie religię w języku polskim. Apuchtin przyczynił się do zmniejszenia liczby szkół, osłabienia kultury polskiej w Kongresówce oraz wzrostu analfabetyzmu. Jego ulubione powiedzenie brzmiało: „matka Polka zawodzić będzie nad kołyską dziecka rosyjską piosenką”, co stało się symbolem jego rządów. Od jego nazwiska pochodzi określenie noc apuchtinowska.
Najbardziej znanym protestem przeciwko polityce Apuchtina był czyn rosyjskiego studenta Uniwersytetu Warszawskiego, Jewgienija Żukowicza. 16 kwietnia 1883 roku Żukowicz wszedł do gabinetu Apuchtina i spoliczkował go. Po aresztowaniu Żukowicz stał się bohaterem Warszawy, co zaowocowało demonstracjami na uczelni, znanymi jako schodka apuchtinowska. Mimo to zamieszki studenckie szybko zostały stłumione, a Żukowicz skazany na 6 miesięcy więzienia.
Wrogi stosunek Polaków do Apuchtina został wyrażony m.in. przez Stefana Żeromskiego w jego Dziennikach; pod datą 11 listopada 1887 roku młody pisarz, pisząc o swojej wyobrażonej „tęgiej awanturze narodowej”, zanotował: „Apuchtina powiesiłbym na pomniku Paskiewicza”.
Przypisy
